column
Boodschap over vluchtelingen pastoraal bewogen en politiek getint
– door Frans Wijnands –
Paus Franciscus heeft onlangs een wat lastige boodschap de wereld ingestuurd ter gelegenheid van de Wereldgebedsdag voor vluchtelingen en migranten die overigens pas op 18 januari 2018 plaatsvindt. Die gebedsdag dateert al van 1914, ingesteld door paus Pius X. De boodschap van Franciscus is enerzijds pastoraal bewogen, anderzijds sterk politiek getint. Vooral dat laatste aspect heeft wereldwijd tot verschillende reacties geleid; van instemming tot scepsis. Zijn kernboodschap is dat ‘we’ – individuele mensen, samenlevingen en regeringen – harten en grenzen open moeten stellen voor mensen die op de vlucht zijn voor geweld, politieke vervolging, natuurrampen, wurgende armoede en hongersnood.
De paus citeert Leviticus 19. 33/34 : ‘Iemand die als vreemde in uw land verblijft mag niet onderdrukt worden. Behandel vreemdelingen die in uw midden wonen als inboorlingen. Heb hen lief als jezelf, want jullie zijn zelf vreemdelingen geweest in Egypte. Ik ben de Heer, uw God’. En om het met Mattheus (25,35.43) te zeggen: iedere vreemdeling die aan onze deur klopt is een kans voor een ontmoeting met Jezus Christus.
Logisch, dat de paus oproept tot naastenliefde. Hij doet het in de stijl van Angela Merkel met haar ‘Wir schaffen das’. Die grootmoedige opstelling heeft de Bundeskanzlerin tot op de dag van vandaag zware politieke tegenwind opgeleverd. Daar heeft de paus geen last van. Als hij roept ‘Wir schaffen das’ bedoelt hij niet de Vaticaanse Staat maar de wereldgemeenschap.
Het is niet niks wat de paus voor ogen staat. Hij roept gedetailleerd op om vluchtelingen en migranten ‘op te nemen, te beschermen, aan te moedigen, te steunen en ze te helpen integreren’. Dat zijn precies de pijnpunten die in elk debat over vreemdelingen opduiken. Franciscus schetst een ideaalbeeld van hoe vluchtelingen zouden moeten worden opgevangen. Maar hij toont zich tegelijk realist als hij opmerkt dat er grenzen aan die opvangmogelijkheden zijn.
Want met een onbeperkte massale instroom is het immers moeilijk, zo niet onmogelijk, om al die vluchtelingen en migranten naar behoren op te vangen, ze kansen te geven op onderwijs en werk en om ze te integreren zonder dat ze hun eigen culturele identiteit hoeven op te geven. De paus is realistisch genoeg om daarbij op te merken dat zoiets een proces van lange adem is.
In de Verenigde Staten wordt de boodschap van de paus gezien als een verkapte veroordeling van het migrantenbeleid van president Trump en zijn regering. Vooral het plan om 800.000 buitenlandse jongeren die al hun hele leven in de VS wonen alsnog uit te wijzen, heeft de paus al eerder bekritiseerd.
Paus Franciscus is van mening dat het gezinsverband – en waar nodig gezinshereniging – een zeer belangrijk onderdeel van de hulp aan vluchtelingen en migranten moet zijn. Ontelbare gezinnen zijn – buiten hun schuld – uit elkaar gerukt en door de extreem strenge visum-bepalingen in veel landen is hereniging veelal onmogelijk. In dat verband pleit hij zelfs voor tijdelijke, bijzondere visa
Uitgaande van de rechten en de waardigheid van elke mens pleit Franciscus ervoor dat migranten geholpen moeten worden aan menswaardige onderkomens. Ze moeten vrije toegang krijgen tot telecommunicatiemiddelen en geholpen worden bij het zoeken naar werk. Overheden moeten zich volgens de paus in het bijzonder inspannen om minderjarigen die alleen op de vlucht zijn, bij pleeggezinnen onder te brengen en om ze onderwijs te laten volgen.