Door Robert Mickens, Vaticaanstad voor Lacroix International
De nieuwe instructie over katholieke parochies is het meest recente bewijs dat het moeilijk is om de invloed van het klerikale denken terug te dringen. De Congregatie voor de Geestelijkheid veroorzaakte eerder deze week heel wat ophef toen ze verrassend een nieuw document uitbracht over de parochie. (zie ons eerder bericht)
Er was geen enkele aanwijzing dat zoiets zelfs in de maak was, laat staan dat er midden in de zomer een belangrijke Vaticaanse tekst zou worden vrijgegeven terwijl paus Franciscus nog een maand lang op vakantie was.
“Het document handelt over het thema van de pastorale zorg van de parochie-gemeenschappen, de verschillende rollen op het vlak van bestuur van een parochie en de rol van de leek, met het oog op een grotere medeverantwoordelijkheid van alle gedoopten.”
Het document had de vorm van een ” instructie “, wat betekent dat het antwoord wil geven op opgekomen vragen naar aanleiding van eerdere documenten en bepalingen. De paus moet de publicatie van een instructie goedkeuren, dat deed Franciscus in dit geval.
Ga verder, niets nieuws hier …
Dit nieuwe document begint veelbelovend met de frisse en creatieve taal die de jezuïetenpaus met zoveel moed en vooruitziende blik gebruikt in zijn apostolische vermaning uit 2013, Evangelii gaudium , maar al snel loopt de tekst vast voor het spreekwoordelijke canonieke stoplicht..
In plaats van creatieve veranderingen voor te stellen om de diocesane-territoriale parochiestructuur die niet langer houdbaar is, opnieuw te bezien, bevestigt het document in feite het model zoals dat dit door het concilie van Trente (1550) werd vastgesteld.
“Deze instructie bevat geen ‘nieuwe wetgeving'”, gaf monseigneur Andrea Ripa, de ondersecretaris van de congregatie (ambtenaar nr. 3) toe in een commentaar dat aan de pers werd vrijgegeven, “want dat valt buiten het kader van een instructie.”
Wat is “pastorale bekering”?
De titel van het document is zelf al dubbelzinnig. Wat betekent pastorale bekering”? Wat betekent deze bekering in werkelijkheid als ze niet gepaard gaat met juridische of structurele hervormingen?
De Congregatie voor de Geestelijkheid leek er het volgende mee te bedoelen:
‘De rol van de pastoor als de’ echte herder’ van de gemeenschap wordt benadrukt, maar diakens, religieuzen en andere worden opgeroepen om actief deel te nemen aan de unieke opdracht tot evangelisatie van de kerk maar wel volgens hun roeping en bediening, zo wordt benadrukt en en nog eens benadrukt. “
Kernpunt is en blijft: volgens de Codex neemt de pastoor de uiteindelijke beslissing niet de gelovige.
Vader weet het het best
Canon 536 zegt bijvoorbeeld: “er moet in elke parochie een pastorale raad worden opgericht”, maar alleen als de diocesane bisschop “dit opportuun acht”. En zo’n raad “bezit slechts een raadgevende stem”.
Bisschoppen, priesters, mannen, nemen de uiteindelijke beslissing.
Ik ken pastoors die zelfs weigerden maar een ontmoeting met de pastorale raad te hebben. En deze pastoors nemen ook beslissingen die in strijd zijn met het advies van de financiële raad. Ze laten zich er ook nog op voorstaan dat zij dit recht hebben om zich zo op te stellen.
De nieuwe instructie verandert daar niets aan. De Congregatie voor de Geestelijkheid zegt hiertoe niet bevoegd te zijn. Uiteindelijk, en ondanks lange en opgewekte citaten uit de geschriften en toespraken van paus Franciscus, roept de Congregatie nog eens: de pastoor heeft de leiding.
Zeker er worden teksten aangehaald die spreken van synodaliteit, gedeelde verantwoordelijkheid, nabijheid en luisteren maar uiteindelijk zijn het loze woorden die de auteurs ijverig proberen toe te passen op een niet langer nuttig of aantrekkelijk model alsof ze lippenstift op een varken smeren.
Deze instructie is het papier niet waard waarop het is geschreven.
Herbevestiging van het bestaande kerkelijk recht
De tekst zelf telt meer dan 13.000 woorden en vult 25 pagina’s van een enkelvoudige A4-vellen en de voetnoten. nemen nog eens 10 pagina’s in beslag.
Er zijn in totaal 182 voetnoten – 85 ervan zijn directe verwijzingen naar het kerkelijk recht, ongeveer 40 verwijzen naar de woorden en documenten van de huidige paus, en er zijn ongeveer een dozijn citaten van documenten die zijn uitgegeven door het Tweede Vaticaans Concilie.
Eerdere pausen worden ook meerdere keren geciteerd – Johannes Paulus II wordt zes keer aangehaald, Paulus VI vier en de nog in leven zijnde Benedictus XVI krijgt twee eervolle vermeldingen.
De verleiding is groot om deze laatste instructie van het Vaticaan af te doen als een document zonder gewicht of bindende kracht heeft. (zie de reactie van bisschop Bode van Hildesheim, de vicevoorzitter van de Duitse bisschoppenconferentie), dit tot grote ergernis van Roman Curie.
Er zijn instructies en er zijn instructies …
Het probleem met deze nieuwe instructie over de “pastorale bekering van de parochie” – nogmaals wat een vreemde zin- is dat er geen enkele conclusie wordt getrokken om alle verheven ideeën uit het eerste deel van dit document te laten landen.
Maar paus Franciscus heeft herhaaldelijk uitgesproken dat elke hervorming van structuren nutteloos en geen enkel effect zal hebben als er niet eerst gewerkt wordt aan een mentaliteitsverandering.
En in de meer dan zeven jaar van zijn pontificaat heeft hij een tamelijk succesvol “attitude-aanpassingsprogramma” uitgevoerd.
Behoefte aan een wijziging van wetten en structuren
Maar een groeiend aantal priesters en zelfs bisschoppen lijkt te zijn ‘bekeerd’ tot een visie op synodaliteit in de kerk waar het hele volk van God – zowel degenen die geestelijken worden genoemd als degenen die leken worden genoemd – verantwoordelijkheid zouden delen, met name bij het nemen van beslissingen die voor een geloofsgemeenschap van groot belang zijn.
Maar er zijn nog steeds te veel katholieken die halsstarrig en hard van hart zijn. Ze zullen hun mentaliteit zeker niet veranderen, tenzij ze daartoe worden uitgedaagd door de kracht van een wet, die nieuwe structuren en modellen vastlegt.
En op dit punt schiet de oproep van dit document tot ‘pastorale bekering’ tekort.
Het is niet voldoende om automobilisten aan te sporen om langzamer te rijden in de nauwe straten in woonwijken. Het is noodzakelijk om een snelheidslimiet vast te stellen en af te dwingen.
De wet moet worden gewijzigd. Er moeten meer passende structuren en wegen worden gecreëerd om die nieuwe mentaliteit te begunstigen, aan te moedigen en te weerspiegelen.
Evangelii gaudium biedt een inspirerende visie voor een vernieuwde en hervormde kerk. Deze laatste instructie van de Congregatie voor de Geestelijkheid doet niets om het uitwerken van die visie tot een goed einde te brengen.
vertaling en bewerking: redactie www.deroerom
Volg mij op Twitter @robinrome