Een leven zonder vredeswens en communie onder twee gedaanten?
De pandemie heeft de wijwatervaten leeggemaakt en het communiceren veranderd. Maar het is niet de eerste keer dat een ziekte de liturgie heeft veranderd, en het is misschien niet de laatste keer. Welke hygiënemaatregelen zullen blijven na Corona?
Het Keulse Domradio publiceert een interview met Hans-Jürgen Feulber, liturgist en hoogleraar theologie aan de universiteit van Wenen.
DOMRADIO.DE (D.): Zullen we bij de vredeswens weer ooit elkaar de hand geven?
Hans-Jürgen Feulner (F.) Een goede vraag. Zelfs vóór Corona had ik daar al bezwaren tegen, met name in het griepseizoen, als mensen hoestten en niesten en dan elkaar toch de hand gaven. Door corona zijn we natuurlijk veel gevoeliger geworden voor het geven van de vredeswens en het communiceren, zeker ook wat het drinken uit de ene beker betreft.
Het zal zeker niet meer hetzelfde zijn als voorheen. De desinfectiemiddelen zullen nodig blijven. In het griepseizoen zullen we ons ervan bewust moeten zijn dat het de voorkeur verdient om elkaar op een alternatieve manier een teken van solidariteit te geven. Deze pandemie heeft zeker verandering gebracht in het begrip van hygiëne onder kerkbezoekers, het is een traag leerproces dat in de sociale en privésfeer is begonnen en zich nu ook uitstrekt tot de kerkdiensten.
D: In de kerk begint het met het wijwater …
F: Daar is geen twijfel over mogelijk. In sommige Duitstalige landen is het wijwater onderzocht en de bevindingen zijn ronduit beangstigend. Vooral in de zomer worden daar naast bacteriën allerlei verontreinigingen gevonden, het is vergelijkbaar met wat er aan de hand is in de Corona- of grieptijd.
Enerzijds kon men de situatie verbeteren door het wijwater één of twee keer per week te verversen, zoals sinds het begin van de 17e eeuw voorgeschreven is door het ceremonieboek voor de bisschoppen. Het is wellicht ook mogelijk om meer zout toe te voegen. Vroeger werd altijd speciaal gewijd zout toegevoegd aan wijwater. Door een hogere concentratie zou het gebruik van wijwater dan te verdedigen zijn. Op dit moment is het zeker een goede zaak dat de wijwatervaten droog staan.
Men zou ook kunnen denken aan wijwaterdispensers die er bijna uitzien als desinfectiedispensers, dan wel oppassen dat je ze niet door elkaar haalt.
Toen een jaar of acht, negen geleden de Mexicaanse griep rondwaarde is men in Italië met dit gebruik begonnen. Zo’n dispenser werkt met een automatische sensor. En in Wenen gebruikte men 100 jaar geleden in een longkliniek – in verband met tuberculose – al wijwaterdispensers waaruit wijwater druppelde.
D: Hoe zit het met het communieuitreiken?
F: Dat is natuurlijk een gevoelig punt. Het Tweede Vaticaanse Concilie bracht, Godzijdank, de mogelijkheid terug van communie onder twee gedaanten: Brood en Wijn.Het interview werd afgenomen door Dagmar Peters (foto) van de redactie van Domradio.
In de VS begon meer dan 100 jaar geleden een gezondheidscampagne onder anglicanen, presbyterianen, d.w.z. protestanten die al bekend waren met de kelk-communie. Daar ontstond de “single cup”-beweging uit bezorgdheid over de Spaanse griep. Ieder kreeg dan een eigen bekertje.
Natuurlijk is er bij het drinken uit de ene beker kans op besmetting. Noch de kleine hoeveelheid wijn met een voorgeschreven alcoholpercentage van 19%. noch het gebruik van een verguldeHet interview werd afgenomen door Dagmar Peters (foto) van de redactie van Domradio. kerk heeft voldoende desinfecterende werking. En natuurlijk doet het consacreren dat ook niet, als we de theologie van de eucharistie serieus nemen. Ook na de coronacrisis zal men serieus over deze gebruiken moeten nadenken. In de protestantse kerken spelen dezelfde vragen.
Communie op de tong levert ook een potentieel gevaar op dat men niet moet onderschatten. Degene die uitreikt moet natuurlijk vooraf de handen desinfecteren.
Maar met communie onder twee gedaHet interview werd afgenomen door Dagmar Peters (foto) van de redactie van Domradio.anten, met indopen loopt men ook risico op besmetting.
D: In de middeleeuwen gebruikten mensen een soort pestlepel .
F: Ja, er waren pestlepels, pesttangen – en zoals ik onlangs hoorde, hadden protestanten in Transsylvanië zelfs pestbekers met verschillende tuiten. Men zocht dus oplossingen, ook al wist men niet wat de oorzaak van de pest was, maar men wist wel dat afstand houden en contact vermijden belangrijk was. Men reinigde de handen met wijn en azijnwater en gebruikte dat ook voor het gezicht. En pestlepels met lange steel werden gebruikt om op afstand communie uit te reiken. Hoe dat precies in zijn werk ging is een andere vraag. Nu zien we dat in sommige bisdommen, zoals Rottenburg-Stuttgart, een communietang of- pincet bijna weer verplicht is.
Ook bij het biechten was het zaak voldoende afstand van elkaar te houden.
Sommige oplossingen worden in de loop van de geschiedenis opnieuw uitgevonden. Maar men kan de aanpak in de tijden van de pest natuurlijk niet één op één overbrengen naar onze tijd, wel is het is interessant te bekijken wat men toen instinctief deed.
D: De pest en de Spaanse griep liggen al weer lang achter ons en met het verstrijken van de jaren wordt alles weer meer ontspannen …|
F: De pest kwam na decennia altijd in golven terug en dan kwamen er ook weer verordeningen ter bestrijding.
Zo was het ook bij de Spaanse griep, men trof vergelijkbare hygiënemaatregelen.
Kerken waren gesloten en men droeg maskers. Maar helaas mensen vergeten heel snel. Een mens houdtHet interview werd afgenomen door Dagmar Peters (foto) van de redactie van Domradio. er niet van om zorgelijke situaties te onthouden, hij verdringt het negatieve gemakkelijk.
Denk maar terug aan de Mexicaanse griep acht of negen jaar geleden. Ik kan me nog herinneren dat de wijwatervaten tijdelijk leeg waren en dat op het vliegveld de temperatuur van mensen werd gecontroleerd. Maar ik kan me niet meer herinneren of men maatregelen nam met betrekking tot de vredeswens en of er verdere hygiënevoorschriften waren.
D: Waar moeten we aan denken als we op een gegeven moment hopelijk weer in een normale situatie komen?
F: Vanuit die zorg heb ik het boek “Eredienst op eigen risico? De viering van de liturgie in de tijd van Covid-19″ geschreven. Je moet bekijken welke concepten er wereldwijd zijn ontwikkeld en wat echt goed en nuttig was. Waar hebben we misschien overdreven? Niet bij de pakken neerzitten maar wel voorzichtig zijn. De juiste proporties in het oog houden, welke hygiënemaatregelen in de verschillende bisdommen waren ter zake en wat diende alleen maar om de mensen psychologisch gerust te stellen?
We moeten nadenken over alle bovengenoemde gebruiken. Is het zinnig om in elke kerk, zoals in de VS in elke supermarkt, een dispenser voor desinfectiemiddel hebben, zoals vóór Corona? Wat moeten we leren uit de huidige situatie en wat moeten we meenemen? Er wordt gezegd dat de volgende pandemie er al aankomt….
Vanuit Wenen gaan we we onderzoeksprojecten starten met artsen, virologen, epidemiologen, ziekenhuis- en voedselhygiënisten om een wetenschappelijk concept te ontwikkelen: wat leren we medisch en liturgisch? Wat doet ter zake? Wat moeten we leren voor de toekomst? Wat te doen bij een volgende pandemie? We kunnen niet uitsluitend vertrouwen op de maatregelen van de overheid. Die is niet erg vertrouwd met religieuze rituelen en vormen van eredienst. We moeten echt nadenken over wat we in samenwerking met artsen en andere deskundigen gaan doen. In de VS hebben ze al aardig wat uitgewerkt op interdisciplinaire basis.
bron en beeld: ©https://www.domradio.de