Kunnen we de Chileense variant verwachten?
De gebeurtenissen in de Duitse katholieke kerk volgen elkaar in hoog tempo op: de paus stuurt speciale gezanten op visitatie naar het aartsbisdom Keulen. Hij publiceert herziening van een deel van het kerkelijk wet en nu stelt kardinaal Marx van München zijn ontslag in het vooruitzicht.
Waarom hij en waarom nu? Veel insiders en externe waarnemers stellen deze vraag na de verrassende stap van kardinaal Reinhard Marx om zijn ontslag aan te bieden.
De eerste vermoedens zijn de gebruikelijke:
speelt echt geen gezondheidsprobleem?
Zijn er soms nog een paar lijken in de kast te verwachten bij de behandeling van gevallen van misbruik in (andere) bisdommen in zijn aartsbisdom?
Marx spreekt over een “dood punt” als de trigger en dit klonk als een reden voor een ontslag in hopeloze berusting. Maar deze pogingen tot opheldering schieten tekort in het geval van het voorgestelde aftreden van Marx.
Tijdens een korte persconferentie die vrijdagmiddag in München werd gehouden, benadrukte hij dat hij zijn ambt geenszins beu was en de kerk actief wilde blijven dienen. Dit valt samen met de strekking en toon van zijn persoonlijke ontslagbrief aan de paus en zijn schriftelijke verklaring over deze stap.
“Dood punt” of “Nieuw momentum”?
Volgens de wetten van de mechanica komt een “nieuw momentum” vaak na een dood punt. Theologisch gesproken is het de opstanding, en Marx verwacht in zijn brief aan paus Franciscus niets minder dan een opstanding van de katholieke kerk, en niet alleen in Duitsland. Het is dan ook allesbehalve toeval dat Marx de brief schreef rond Pasen – op het moment dat christenen nadenken over het wonder van de opstanding na het dieptepunt van de dood.
Marx benadrukt herhaaldelijk dat zijn ontslag een zeer persoonlijke stap is. Toch heeft hij met deze stap de morele lat voor andere bisschoppen in Duitsland hoog gelegd. Praten over plichtsverzuim en wetsovertredingen is niet genoeg voor een nieuw begin. Op de persconferentie legde hij uit dat het nemen van persoonlijke verantwoordelijkheid vereist is, ja, een bisschop moet zelfs verantwoordelijkheid nemen voor het falen van zijn voorganger.
Indirecte druk
Uiteindelijk zet Marx, alle katholieke bisschoppen onder druk, op zijn minst indirect. Een vergelijking dringt zich op: een precedent aan de andere kant van de wereld: de katholieke bisschoppen in Chili boden in 2018 vrijwel unaniem hun ontslag aan na een landelijk misbruikschandaal. Verscheidene hiervan werden door Franciscus aanvaard, sommige spoedig, andere na nader onderzoek.
In Duitsland hebben onlangs de aartsbisschop van Hamburg en een hulpbisschop uit Keulen, en nu de aartsbisschop van München, aangeboden af te treden. De eerste twee omdat bewezen werd dat ze schuldig waren aan plichtsverzuim en nu Marx vóór de mogelijke publicatie van soortgelijk bewijs in zijn aartsbisdom. Of andere bisschoppen zullen volgen of dat de Duitse Bisschoppenconferentie ooit ook voor de “Chileense variant” zou kunnen kiezen, is uiteindelijk geen beslissende vraag meer. De Gordiaanse knoop begint zich op een of andere manier te ontwarren.
Ludwig Ring-Eifel
Hoofdredacteur Katholiek Persbureau KNA