Opiniestuk in het Nederlands Dagblad door Cors Visser • godsdienstsocioloog en directeur Kerkpunt beeld istock
Wat betekent dat voor kerk-zijn na corona? Een aantal suggesties. Enthousiast met de handrem erop, dat is het beeld dat opdoemt als het gaat over kerk-zijn na corona. Veel gemeenteleden, kerkenraden en predikanten staan te popelen om aan de slag te gaan met fysieke diensten, bijbelkringen en ontmoetingen.
Zo krijgen bijvoorbeeld webinars over ‘hoe nu verder met de kerk’ veel aanmeldingen. Tegelijkertijd houden kerken de vingers om de handrem. Daar zijn een paar goede redenen voor.
De eerste is de angst voor een nieuwe coronagolf.
Daarnaast blijkt dat veel mensen opademden van een jaar lang geen commissies en een lege agenda. Regelmatig hoorden we mensen zeggen: ‘Wat heerlijk al die avonden thuis.’
Een derde reden is dat kerken zich afvragen of we niet even stil moeten staan rond de vraag welke lessen we trekken uit de afgelopen maanden.
Een crisis versterkt in eerste instantie de bestaande patronen. Dat was in het kerkelijk leven goed zichtbaar. Er ging vooral veel aandacht naar het uitzenden van de diensten. We investeerden in computers en kabelgoten. Deze krant besteedde aandacht aan blijvende veranderingen in de kerk (ND, 3 juli 2021), met een focus op de (online) preek en diensten. Maar de kerk is zoveel meer. Uit een onderzoek van Kerkpunt blijkt dat mensen zich vorig jaar meer betrokken voelden bij het gebed, het luisteren naar het zingen en de collecte dan bij de preek.
gemeenschap
De belangrijkste les voor kerken is dan ook dat de lokale geloofsgemeenschap van groot belang is. Uit diverse onderzoeken komt dat naar voren. Mensen misten het zingen, het in de kerk zitten, het bidden en het luisteren naar een preek.
Maar het allermeest misten mensen de onderlinge ontmoeting. Negen op de tien mensen geven dat aan. Ook bij een paar inventarisaties waar mensen in willen investeren scoort ‘onderling contact’ altijd hoog.
Kort door de bocht: mensen missen de koffie meer dan het avondmaal. Ik wil in dit artikel niet de Woordverkondiging relativeren, maar wel benadrukken dat verbinding essentieel is. Om het in coronatermen te vangen: investeer als kerken niet alleen in brononderzoek maar ook in contactonderzoek.
Zeker in de gereformeerde traditie ligt het accent zo op de preek en de kerkdienst, dat we de ontvangers als groep soms uit het oog verliezen. We weten allemaal wel dat gemeenschap belangrijk is, maar echt aandacht heeft het nauwelijks. De geloofsgemeenschap is een plek waar Gods genade merkbaar wordt. Niet alleen en misschien ook niet vooral in het persoonlijke leven. De Britste missioloog Leslie Newbigin spreekt over lokale kerken als tekenen, voorproefjes en instrumenten van het Koninkrijk. Ook de apostel Johannes schrijft in zijn eerste brief dat God zichtbaar is in de onderlinge liefde. Daar heb je op zijn minst toch één ander persoon voor nodig. Maar ook mensen die actief zijn in het missionaire werk kennen het belang van de groep. Veel mensen hebben eerst interesse in de groep gelovigen, daarna pas in de God van die mensen. Neem een belangrijk recept voor het succes van de Alpha-cursus: de gezamenlijke maaltijden. Hoe kun je als kerk een voorproefje van het Koninkrijk van God zijn?
kritisch
De eerste suggestie is: wees kritisch. Onderzoek eens in je eigen gemeente wat mensen hebben opgestoken van corona en wat ze belangrijk vinden voor het volgende seizoen. Luister daarbij niet alleen naar de actieve leden, maar ook naar randkerkelijken en tieners.
Een tweede suggestie: maak beleid op ‘verbinding’. Stop eens net zo veel tijd en energie in onderlinge gemeenschap als in digitale hulpmiddelen. Hoe krijg je mensen bij elkaar? Denk aan wandelingen in groepen, een generatiespel, heel-de-kerk-bakt (en eet natuurlijk). Het nieuwe zit niet in die activiteiten zelf, maar in het feit dat er bewust op ingezet wordt. Die verbinding is niet alleen intern, maar werkt juist uitnodigend naar anderen. Veel mensen vinden het minder spannend iemand mee te nemen naar een picknick dan naar een kerkdienst. verlangen
Als derde en laatste suggestie: mensen willen verbinding op een dieper niveau. Eten is leuk, maar veel mensen verlangen naar goede gesprekken. Die durven te starten of weten hoe ze te voeren is iets anders. Help elkaar met vragen of stellingen die klaar liggen. Als voorganger kun je een vraag meegeven voor tijdens het koffiedrinken of iemand laten aftrappen door een persoonlijk verhaal te vertellen. Kortom: wees creatief en proef bij elkaar hoe God aan het werk is. Als we dat proeven, krijgen we naast zin in koffie ook zin om het avondmaal met elkaar te vieren. < Kerken zijn tekenen, voorproefjes en instrumenten van het Koninkrijk. T