Paus Franciscus met kardinaal Hollerich (l) en kardinaal Grech.
IJzige tijden
Niet alleen het weer in Duitsland was de afgelopen weken koud en stormachtig, maar ook de relatie tussen de Heilige Stoel en de katholieken ten noorden van de Alpen. Sinds de dood van emeritus paus Benedictus XVI. Op oudejaarsavond gebeurt er veel rond de Sint-Pietersbasiliek, maar zoals zo vaak ligt de focus op Duitsland. Müller en Pell, maar ook Czerny, Grech en Hollerich – de stemmen die waarschuwen voor mislukte hervormingen komen niet alleen uit de zogenaamd conservatieve hoek. Staat het Vaticaan op gespannen voet met Duitsland of met zichzelf?
Het Duitse hervormingsproces de “Synodale Weg” is een aantal curieleden al lange tijd een doorn in het oog – en dat is geen geheim meer. Twee jaar geleden werd er achter gesloten deuren gefluisterd dat de paus bang was dat Duitsland een “tweede evangelische kerk” zou creëren, maar hij spreekt nu vrij open en botweg op dezelfde toon, zoals hij vorige week deed in een nieuw interview met het AP nieuws. bureau: “Hier bestaat het gevaar dat er iets heel, heel ideologisch binnenkomt.” De synodale weg is volgens de paus alleen in naam de weg van de Duitsers.
Romeinse correspondentie
Maar Franciscus is niet de enige die zich zorgen maakt. In november 2022, tijdens het ad limina-bezoek van de Duitse bisschoppen in Rome, spraken drie van de leidende curie-kardinalen hun grote bezorgdheid uit over het hervormingsproject, inclusief het verzoek om de “Synodale Weg” op te schorten met een moratorium.
In 2023 zullen deze stemmen alleen maar duidelijker worden. Een brief vorige week – op verzoek van vijf Duitse bisschoppen – verbood de Duitse Bisschoppenconferentie om in een vervolgtraject van de “Synodale Weg”, een “Synodale Raad” op te richten – en dat met officiële goedkeuring van de paus zelf. Het proces zou niet in overeenstemming zijn met het kerkelijk recht, zo werd in deze brief gesteld.
(De gang van zaken doet erg denken aan de gebeurtenissen rond het Pastoraal Concilie van Noordwijkerhout toen Rome vergelijkbare stellingen betrok red.)
Maar aan de andere kant in Duitsland heerst een gemoedelijke sfeer. Het presidium van de “Synodale Weg” – Bisschoppenconferentie en ZdK – maakte onafhankelijk van elkaar al snel duidelijk: het hervormingsproces zal niet stoppen. Men deelt niet de Romeinse opvatting dat de oprichting van een “Synodale Raad” in strijd is met het kerkelijk recht.
Bisschoppenconferentie verdedigt zichzelf
Niet alleen de inhoud uit Rome roept wrevel op, ook de toon. Bisschop Georg Bätzing maakte als voorzitter van de bisschoppenconferentie vorige week in een interview met “Welt” duidelijk dat hij het zeer ongepast vindt dat paus Franciscus Duitsland bekritiseert in interviews en niet in directe gesprekken. Bisschop Wiesemann van Speyer stemde daar maandag mee in.
Maar is deze confronterende koers de beste manier om uit het hervormingsconflict te komen? In het DOMRADIO.DE-interview ziet de Britse Vaticaanse expert Austen Ivereigh de uitweg in samenwerking – tussen beide partijen. “Er is meer respect nodig van Duitse zijde voor het standpunt en ook voor de beslissing van de paus. De enige manier om vooruit te komen is pauzeren, luisteren naar de argumenten van Rome en een echte dialoog aangaan.”
Wereld synode debatten
Maar het Duitse hervormingsproject is niet het enige “front” in het Vaticaan. Het eigen hervormingsproject van het Vaticaan van het “synodale wereldproces” veroorzaakt ook wrijving. In oktober 2020 werd het gelanceerd als “het grootste medezeggenschapsproject in de menselijke geschiedenis” en was bedoeld om alle katholieken ter wereld naar hun mening te vragen over de hervorming van de kerk. Oorspronkelijk gepland voor een duur van twee jaar, is het proces onlangs verlengd tot een derde jaar en bevindt het zich nu in de continentale fase.
Volgens het synodebureau zou de wereldsynode alles moeten belichamen wat de critici van het Duitse proces missen: het zou een intellectueel proces moeten zijn, luisterend naar elkaar, zonder een duidelijke agenda of het doel om de andere partij tot elke prijs te overtuigen. De Vaticaanse ondersecretaris van het synodebureau, Nathalie Becquart, vertelde in 2021 aan DOMRADIO.DE dat men niet de fout moet maken de synode als een parlement te beschouwen. Het is een spiritueel proces dat gericht moet zijn op “de eenwording van de menselijke en spirituele dimensies van de Kerk”.
Er lijken echter conflicten en meningsverschillen te bestaan in het Vaticaan over hoe dit hoge ideaal van synodaliteit precies in de praktijk moet worden gebracht. Vanuit conservatieve hoek, melden zich bijvoorbeeld van de Duitse curiekardinaal Müller of de onlangs overleden voormalig financieel directeur George Pell. Zij geven uiting aan dezelfde opmerkingen en angsten tegen de wereldsynode die eerder werden geuit tegen de “synodale weg” van Duitsland. Het proces zou het gezag van de bisschoppen ondermijnen en in strijd zijn met het kerkelijk recht, om maar twee voorbeelden te noemen.
Brandbrief aan de bisschoppen
Dat dit conflict diepere loopgraven graaft en niet alleen uit de gebruikelijke rechtse hoek van het Vaticaan komt, blijkt uit de brief die deze maandagochtend verrassend de wereld rond is gestuurd door de organisatoren van de synode – de kardinalen Grech en Hollerich, geen van beiden staat bekend als conservatief. Sommigen spreken van een “brandbrief”. De bisdommen en bisschoppenconferenties moeten oppassen dat ze het proces niet ingaan met kant-en-klare hervormingsdoelen en -agenda’s, wat in tegenspraak is met het basisidee van synodaliteit. Dus de organisatoren bekritiseren hetzelfde over hun eigen proces waar de hervormers in Duitsland anders van worden beschuldigd.
De Canadese curiekardinaal Michael Czerny, die optrad als speciaal secretaris tijdens de laatste Vaticaanse synode in 2019, sloeg een meer verzoenende toon aan. Hij vertelde de “Herder Correspondens” dat “een harmonieuze relatie met de synodale processen wereldwijd moet worden ontwikkeld” met het oog op de synodale weg. Op papier lijkt het niet zo moeilijk, aangezien de uitdagingen en problemen waarmee de Duitse kerk te maken heeft dezelfde zijn als die voor het Vaticaan tijdens de Wereldsynode.
Het fundamentele conflict tussen hervormers en conservatieven in het Vaticaan en in de wereldkerk zal niet zo gemakkelijk worden opgelost, zoals de Vaticaanse journalist Marco Politi in het DOMRADIO.DE-interview stelt: “Het probleem is dat er geen brede basis is voor hervormingen in de kerk. Er zijn elementen, zoals bisschoppen, theologen, episcopaten zoals de bisschoppen in Duitsland, die er voorstander van zijn. Maar zelfs daar staat niet iedereen resoluut achter het hervormingsproject.”
Op 9 oktober 2021 opende paus Franciscus een wereldwijd synodaal proces van de katholieke kerk. In de meertrapsdialoog, die aanvankelijk voor twee jaar en nu voor drie jaar gepland was, zou de kerk vooral een andere stijl van handelen moeten hanteren. Het eerste wat je moet doen is beter naar elkaar en anderen luisteren. Volgens de wens van de paus zou de kerk dus beter moeten erkennen voor welke uitdagingen zij staat en hoe zij – volgens Gods wil – daarmee omgaat.
bron: domradio
beeld: vatican media