Tomáš Halík in Praag: Durf open te staan voor de toekomst en ontvankelijk te zijn voor Gods uitdagingen in de ‘tekenen van de tijd’. (update)

De kerk heeft “grondige hervormingen” nodig 

De 74-jarige Tomáš Halík , de Tsjechische katholieke priester, voormalige Sovjet-dissident, theoloog en socioloog en hoogleraar aan de Karelsuniversiteit, was uitgenodigd om de openingstoespraak te houden van Europa’s continentale fase van de WereldSynode in Praag. Hij gaf de bijeengekomen afgevaardigden, bisschoppen en lekenen, een “spirituele inleiding” over de toekomst van de Kerk. Hij spoorde hen aan niet bang te zijn dat sommige vormen van de Kerk aan het uitsterven zijn en daagde hen uit ,,om dapper de synodale reis te ondernemen die gekenmerkt wordt door open te staan voor de toekomst, en ontvankelijk te zijn voor Gods uitdagingen die spreken in de tekenen van de tijd”.

Hij hield zijn toespraak in het Engels, Beluister en bekijk de inleiding van Thomas Halik 

Voor LaCroixInternational sprak hij sprak met Céline Hoyeau en Malo Tresca. In dit interview maakt u kennis met de kern van zijn uitdagende denken.

La Croix: Hoe kan de Kerk relevanter zijn in onze geseculariseerde samenlevingen in Europa? Moet zij zich aanpassen aan maatschappelijke veranderingen of een tegencultuur bieden?

Tomas Halik: De belangrijkste missie van de Kerk is evangelisatie, en dat bestaat uit inculturatie, een poging om de geest van het evangelie te laten doordringen in de manier waarop mensen vandaag denken en leven. Zonder inculturatie is evangelisatie slechts oppervlakkige indoctrinatie. De kerk kan en mag geen deel uitmaken van een tegencultuur of zich verzetten tegen de cultuur, behalve in het licht van repressieve regimes zoals het nazisme, het fascisme en het communisme. 
Pogingen om het katholicisme – vooral van het midden van de negentiende tot het midden van de twintigste eeuw – tot een tegencultuur te maken tegenover de moderne samenleving, cultuur, wetenschap en filosofie, leidden tot een intellectuele zelfcastratie, waardoor een groot deel van de intellectuelen en jongeren en de arbeidersklasse vervreemd raakte. Angst en afkeer van de moderne cultuur hebben geleid tot exculturatie, wat in belangrijke mate heeft bijgedragen aan de secularisatie van de westerse samenleving.
De pogingen van Vaticanum II om een dialoog aan te gaan met de moderniteit en het seculiere humanisme kwamen te laat, de moderniteit liep al ten einde. De postmoderne samenleving stelt kerken voor heel andere uitdagingen en kansen dan die van de moderniteit.
Om een geloofwaardige en verstaanbare stem te worden in een tijdperk van radicale veelvormigheid, moet de Kerk een grondige hervorming ondergaan – en ik hoop dat de Synodale Weg zo’n hervorming zal zijn.
(Voor de kijk van Halik op de Duitse Synodale Weg, klik hier)

LC.: Lopen dergelijke transformaties niet het risico de christelijke boodschap te verwateren, zoals de paus lijkt te vrezen wanneer hij geconfronteerd wordt met de meest extreme standpunten van het synodale pad in Duitsland?
H.: De Synodale Weg in Duitsland lijkt veel belang te hechten aan veranderende institutionele structuren. Zij werpt moedig vragen op die geen taboe mogen zijn, en spreekt over problemen waarvoor oplossingen niet alsmaar kunnen worden uitgesteld. Ik houd er wel aan vast dat aan institutionele hervormingen – zoals vragen over de voorwaarden van het priesterambt – een verdieping van theologie en spiritualiteit moet voorafgaan aan en aanvullen.
Ik heb onlangs een boek gepubliceerd, The Afternoon of Christianity , waarin ik reflecteer op de theologie en spiritualiteit van synodale vernieuwing. Ik pas een methode toe die ik ‘kairologie‘ noem – een theologische wijze van onderzoeken en begrijpen van culturele en maatschappelijke verandering, geïnspireerd door de Ignatiaanse ‘spirituele onderscheiding’. Er moet onderscheid worden gemaakt tussen de “tijdgeest” (Zeitgeist ), wat de “taal van de wereld” is, en de “tekenen van de tijd”, die de taal is van God die spreekt door wereldgebeurtenissen.

Sommige theologen – zoals Karl Barth en Dietrich Bonhoeffer vroegen zich af of het christendom wel of niet een religie is. Ik geloof dat het christendom van morgen een religie zal zijn, zij het in een heel andere betekenis dan in het verleden. 
Het woord religie (religio) is afgeleid van het werkwoord religare , samenbrengen; religie was de integrerende kracht (“gemeenschappelijke taal”) van een hele samenleving. Maar het woord religie (religio) kan ook worden afgeleid van het werkwoord relegere , “opnieuw lezen”. 
Het christendom moet een nieuw manier van lezen en begrijpen brengen en een dieper begrip van zijn eigen bronnen – Schrift en traditie – en ook van de “tekenen des tijds”.

LC.: Het proces van secularisatie is in Europa versneld door de misbruikcrisis. Hoe kan dit worden gezien als een “teken des tijds” voor de Kerk?

H.:Voor mij speelt seksueel misbruik een vergelijkbare rol als de aflaatschandalen vlak voor de Reformatie. Op het eerste gezicht leken beide verschijnselen marginaal. Maar beide brachten veel diepere, in het systeem verankerde,  problemen aan het licht. 
In het geval van de verkoop van aflaten ging het om de relatie tussen kerk en geld, kerk en macht, geestelijkheid en leken.
In het geval van seksueel, psychologisch en spiritueel misbruik gaat het om de systemische ziekte die paus Franciscus “clericalisme” heeft genoemd. Bovenal is het misbruik van macht en gezag. 
De paus roept op om het rigide systeem van clericale macht in de Kerk om te vormen tot een dynamisch netwerk van wederzijdse samenwerking, een gedeelde reis (syn-hodos ). Deze reis leidt onvermijdelijk tot een overstijgen van de huidige institutionele en mentale grenzen van de Kerk, tot een diepere en bredere oecumene – tot een universele uitnodiging aan allen die op weg zijn naar het eschatologische doel van “universele broederschap”.
De grote visie van paus Franciscus, die hij beschrijft in de encycliek Fratelli Tutti , zou in de 21e eeuw een rol kunnen spelen die vergelijkbaar is met die van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in de 20e eeuw. 
Het toekomstige verloop van het synodale proces (de WereldSynode) zal uitwijzen of de Kerk de mensheid van vandaag alleen mooie visies biedt (slechts woorden, woorden, woorden) of dat ze de moed zal opbrengen tot “zelftranscendentie”, zichzelf overstijgen.

De christelijke identiteit is niet iets statisch en onveranderlijks. De identiteit en authenticiteit van het christendom ligt in deelname aan het drama van Pasen – het mysterie van dood en verrijzenis. Veel dingen in de kerk moeten sterven voordat de opstanding kan plaatsvinden – en opstanding is niet een “weer tot leven wekken”, een terugkeer, maar een radicale omvorming, transformatie. 

LC.: Hoe kan een cultuur van synodaliteit worden ontwikkeld en in stand gehouden in Europa, wanneer “nationale” Kerken deel uitmaken van zulke verschillende kerkelijke realiteiten?

H.: De obsessie met het “nationale principe”, of het nu in de staat of in de kerk is, brengt het gevaar met zich mee van nationalisme, van nationaal egoïsme, een van de ziekten van de moderniteit uit de 19e eeuw, die vandaag de dag in de  globaliseringscrisis weer opduikt in gevaarlijke verleidingen van populisme en fundamentalisme. 
Nationalisme was de oorzaak van twee wereldoorlogen. En de huidige derde wereldoorlog, die Rusland begon met de genocide in Oekraïne – een mondiale dreiging die het Westen laakbaar onderschat – wordt ook veroorzaakt door nationalisme, door gevaarlijk Russisch imperialisme en door nationaal messianisme. Paus Franciscus maakt het duidelijk: een christen mag geen nationalist zijn.

Het uitsluitend binnen de eigen landsgrenzen denken moet mijns inziens worden overwonnen door “glocaliteit” (het concept van globaal denken en lokaal handelen, ‘think globally, act locally’).
De Kerk die zich synodaal omvormt moet bijdragen aan een omvorming van globalisatie naar glocalisatie en draagt zo bij aan het doen doorslaan van de balans naar meer solidariteit, wederzijds respect en delen.

Read more at: https://international.la-croix.com/news/religion/tom-halk-insists-that-church-needs-profound-reform/17273

Bron: LaCroixInternational (vertaling en bewerking redactie www.deroerom)

U kunt de integrale tekst van de toespraak lezen

2 Comments

  1. N.a.v her woord „kairologie“ Ben ik op uw Site gekomen. Na verdere informatie Wil ik gaarne uw Info verder ontvangen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *