Fourieka heette onze overbuurvrouw in Sint Denijs Westrem, aan de rand van Gent. We hebben heel wat afgepraat, vaak met een koel glas Kaapse wijn. Want ze is Zuidafrikaanse, vandaar.
Ik heb haar nog niet gevraagd of ze naar dat kroningsspektakel in Londen, alweer een week geleden, heeft gekeken. En of ze de vertegenwoordiging van Zuid Afrika heeft opgemerkt, bij de gasten of in de militaire entourage. Dat zal dan wel, maar voor zover ik haar ken zal ze er niet warm of koud van zijn geworden.
Als je over de Republiek Zuid Afrika begint loop je meteen over een spijkerbed van gevoeligheden: Jan van Riebeeck, de Kaap, de Boeren, de Britse soldaten die minachtend rooinekken werden genoemd, de Afrikaners, de inheemse volkeren, de apartheid, Mandela, het turbulente recente verleden en een kwetsbare toekomst. Van de Nederlandse kolonisatie is, behalve heel veel Nederlandse namen en die zangerige variant van onze taal, weinig overgebleven.
Ook veel wonderlijke woorden, zoals mollentrein (metro), gaatjespan (vergiet); een hysbak is een lift en een lucifer is een vuurhoutjie. Dat kon ik zonder toelichting wel raden, maar spookadem? Dat is wat wij een suikerspin noemen.
In 1931 werd het land volledig onafhankelijk met nog een zweem van ceremoniële verbondenheid met het Verenigd Koninkrijk. De Zuidafrikaanse vlag toont in zes kleuren de eigen geschiedenis en identiteit: zwart, groen en geel zijn kleuren die veel volkeren van Afrika in hun vlag hebben; blauw, rood en wit herinneren aan het koloniale verleden.
Puntdichter Kees Stip (1913-2001) heeft ooit een ‘Afrikaandersliedjie’ geschreven, met verwijzing naar de onafhankelijkheid van dat kleurrijke, ingewikkelde land:
Suid-Afrika, jou eie taal
is vir die rooineks ’n sinjaal:
Hul moenie dwingnie jou te singnie
die lied van Godnie save the kingnie.
Net als onder meer in de Verenigde Staten zijn er ook in Zuid-Afrika tal van steden, stadjes en dorpen met een Nederlandse naam.
In de provincie Mpumalanga – een deel van het vroegere Transvaal – vind je Amersfoort aan de rivier de Vaal, en Ermelo. Dat Zuidafrikaanse Amersfoort is een uit de kluiten gegroeid dorp.
Ermelo daarentegen is een forse stad met bijna 100.000 inwoners. De schapen niet meegeteld, want de stad ligt in de regio die de grootste hoeveelheid wol in Zuid Afrika levert.
Het zijn allemaal plaatsen die halverwege 1800 gesticht werden door Nederlandse kolonisten, behorend tot al dan niet strenge protestantse kerkgenootschappen. Een kerkje was dan ook vaak het eerste waar de pioniers aan begonnen.
Ik had het plan om er heen te gaan toen ik in de zestiger jaren bij de Amersfoortsche Courant werkte. Om een reportage te maken van dat Zuidafrikaanse Amersfoort en Ermelo.
Het is er niet van gekomen. Te duur en niet interessant genoeg voor onze lezers oordeelde de hoofdredacteur. Einde verhaal, nog voordat ik een letter op papier had gezet. Toch jammer…
Ook in Zuid-Afrika doen ze aan Moederdag. Niet verwonderlijk, want het is immers een mondiale feestdag voor alle moeders. En voor de middenstand natuurlijk.
De Amerikaanse Anna Jarvis (1864-1948) organiseerde in 1908 de eerste (lokale) Moederdag, in de kerk van Grafton, een mini-stadje in de Amerikaanse staat West-Virginia.
Ze deed dat ter nagedachtenis aan haar moeder. Die gaf jarenlang lezingen om moeders op het platteland te leren hoe ze kun kinderen hygiënisch moesten verzorgen.
‘Eigenlijk verdienen moeders een eigen feestdag’, vertelde ze eens tegen haar dochter Anna.
In 1914 – alweer/pas honderd jaar geleden – keurde het Amerikaanse Congres een wet goed waardoor Moederdag een officiële herdenkingsdag werd, en in de VS nog steeds is.
Anna Jarvis bleef ongetrouwd en stierf blind, verbitterd en alleen in een verzorgingstehuis.
Maar dankzij haar worden vandaag moeders in het zonnetje en in de bloemen gezet. Omdat het op de kalender staat. De andere 364 dagen van het jaar zoekt iedereen het maar voor zichzelf uit..
beeld: Anna Jarvis, nam het initiatief voor Moederdag in 1908, Ullstein Bild/Getty Images