Kardinaal Hollerich kijkt uit naar de Wereldsynode
Vóór aanvang van de Wereldsynode spreekt kardinaal Hollerich, “Algemeen Relator” van de synode over critici van de paus. In het interview geeft hij ook commentaar op het gevaar dat de Duitse kerk “zichzelf dood zal redden”. En hij formuleert zijn verwachtingen van de synode. *)
Domradio: De grote bijeenkomst voor de Wereldsynode begint op 4 oktober in Rome. Er is nog nooit zoiets in deze vorm geweest. Deskundigen spreken van het grootste medebeslissingsproces uit de wereldgeschiedenis. Waarom is er juist nu zo’n nieuwe vorm van synode nodig?
Jean-Claude kardinaal Hollerich (aartsbisschop van Luxemburg en algemeen relator van de Wereldbisschoppensynode): Ik geloof dat het de Geest van God is die ons tot synodaliteit roept. Dat stellen ook de teksten van Vaticanum II, in “Lumen gentium”. De synode is niets nieuws. Het is door Paulus VI. ingesteld, en heeft al gezegd dat dit een instrument is dat verder ontwikkeld kan worden. Deze verdere ontwikkeling vond plaats onder paus Franciscus.
D.:We hebben hiervan al iets gezien tijdens de laatste synodes.
H.: De synode sluit aan bij de collegialiteit van de bisschoppen in “Lumen Gentium” – na het Tweede Vaticaans Concilie, die de paus adviseren. Dit conciliedocument over de kerk spreekt ook over het algemene priesterschap van de leken, de rol van de gedoopten als volk van God. In het begrip synodaliteit wordt dit alles samengevat..
Dit betekent niet dat de bisschoppen geen bisschoppen meer zijn. De bisschoppen hebben nog steeds de volledige verantwoordelijkheid als bisschop. Leken zijn geen bisschoppen, maar als bisschop maak je deel uit van het volk van God met als taak leiding te geven aan het volk van God. Dat is alleen mogelijk als ik het volk van God ken, liefheb en waardeer. Zoals de paus zei: ‘je moet de geur van de schapen hebben.
Synodaliteit is een kans. Ik geloof ook dat het de voorzienigheid is dat we hier op dit moment mee te maken hebben. Dit is een tijd van grote polarisatie, en niet alleen in de kerk. Dit zien we ook in de politiek.
Vanochtend zag ik in het nieuws hoe sterk een partij als de AfD in Duitsland is geworden en hoe andere partijen als de SPD aan het verzwakken zijn. Ik zie hoe een partij als de CDU, als ik nu de twee volkspartijen noem, niet profiteert van de zwakte van de regering. Hier komen de uitersten om de hoek kijken.
In Frankrijk geldt hetzelfde: aan de ene kant hebben we Marine Le Pen en aan de andere kant Mélenchon. De uitersten worden zeer sterk, er vindt polarisatie plaats in de hele samenleving. Op zichzelf zou de samenleving, dat wil zeggen de moderne democratie, ook moeten praten over hoe we in de toekomst in deze nieuwe tijd democratie kunnen beleven. Ik geloof dat de democratie in Duitsland sterk gebaseerd was op de geschoolde middenklasse, ook sociologisch. En dat is aan het verdwijnen en afbrokkelen. De gevolgen hiervan zijn voor ons nog niet allemaal duidelijk.
De kerk heeft in verschillende tijden heel verschillend gefunctioneerd. De kerkgeschiedenis leert ons dit: een zuivere kerk van boven tot onder werkt vandaag de dag niet meer. Er moet sprake zijn van een ‘bottom-up’ en een ‘top-down’. Beide moeten dynamisch met elkaar interacteren. De herders moeten luisteren naar het volk van God. Het volk van God moet ook de beslissingen van de herders respecteren. Alleen samen kunnen wij als Gods volk door onze tijd heen naar de toekomst gaan. Ik geloof dat wij als kerk wellicht betere uitgangspunten hebben zijn dan de staat.
D.: U bent ‘algemeen relator’ dat betekent dat je de taak hebt om alle feedback te verzamelen. Er gaat gegarandeerd veel verloren als je probeert deze ongelooflijke hoeveelheid meningen en standpunten van over de hele wereld in één geheel samen te brengen.
H: Het gaat over onderscheiding. Dit is een spiritueel proces waartoe de leden van de Synode de opdracht hebben gekregen. Het gaat erom te onderscheiden in welke richting de Geest van God ons roept en hoe Hij wil dat de kerk in de positie komt om dat te realseren. Dat is het doel van de synode. Alle andere onderwerpen hebben er slechts zijdelings mee te maken.
Het is geen synode over de wijding van vrouwen tot het priesterschap of de wijding van diakenen. Het is geen synode over homoseksualiteit. Het is een synode over synodaliteit. Uiteraard worden daar veel punten aangesneden. En luisteren is iets dat we ontdekten in dit synodale proces. Luisteren naar wat er op elk niveau gebeurde, maar ook naar de feedback van de hogere niveaus naar de lagere niveaus. Het is een constante dynamiek van verandering die gaande is.
En ook de niet-bisschoppen op de Bisschoppensynode zijn aanwezig als getuigen van het synodale proces. Dit zijn mensen die het synodale proces hebben meegemaakt, dus wij kunnen blijven luisteren naar wat deze getuigen ook tegen ons te zeggen hebben. Uiteraard moet rekening worden gehouden met de hele ervaring van de bisschoppen, de pastorale ervaring, maar ook dat de bisschoppen ook verantwoordelijk zijn voor het onderwijs van de kerk. Het geheel moet een nieuwe harmonie tot stand brengen.
De Heilige Vader zegt vaak: De Heilige Geest verwart allereerst alles. Dat merk je op Pinksterdag. Mensen denken dat ze dronken zijn, enzovoort. En dan ontstaat er daarna een nieuwe harmonie. De individuele deelnemer aan de synode moet uiteraard bereid zijn tot ommekeer, tot persoonlijke omkeer en tot synodale bekering. Als ik start met de gedachte: ik weet alles al, dan luister ik niet, dan kan ik de Geest niet onderscheiden. En als ik naar rechts en links luister en samen met rechts en links dit proces aanga en bid, dan ontstaat er een nieuwe harmonie.
D.: U zei dat het geen synode over het vrouwelijk priesterschap en homoseksualiteit is. Vorig jaar schreef u een brief aan kardinaal Grech die u precies daaraan herinnerde. Nu zijn er verschillende stemmen, ook van de verantwoordelijken in de kerk, die zeggen dat dit precies de kwesties zijn die belangrijk zijn om te verhelderen om als synodale kerk verder te komen. Dat is precies wat de Geest ons wil vertellen over wat er in de kerk moet veranderen.
H: Ja, maar een synode kan niet alles doen. Je moet prioriteiten stellen wat het doel van de synode is. Persoonlijk geloof ik dat als de Kerk werkelijk haar reis gaat ondernemen, er in onze tijd veel vragen zullen rijzen. Op deze vragen zal de kerk antwoorden moeten vinden. Maar niet alles in deze synode. Men moet de verwachtingen van de synode niet overladen met verwachtingen, anders wordt men teleurgesteld. Dat betekent niet dat er niets zal gebeuren.
D.: Maar het idee van synodaliteit is, zoals je zegt, dat je niet met een vooropgezette mening ingaat. Maar wat moeten we er dan van verwachten? Moeten we verwachten dat er nieuwe kerkelijke organisatiestructuren zullen ontstaan?
H: Dat zou zeker het geval kunnen zijn. Maar wees voorzichtig: dit is slechts het eerste deel van de Bisschoppensynode. Dit zet zich voort in 2024. Ik hoop dat er aan het einde van deze synode een korte nota zal verschijnen, een soort routekaart voor wat er daarna gaat gebeuren. Het gaat over welke onderwerpen in 2024 aangepakt moeten worden, maar ook over wat de route daarnaar toe moet zijn.
D: Betekent dit dat het nog niet besloten is?
H: Nee, het is de synode die daarover moet beslissen. Wij willen geen voorop gezette plannen maken.
D.: Je zegt dat het nog niet duidelijk is welke weg we zullen inslaan en wat er zal veranderen. Maar dan kun je deze conflictkwesties, zoals nieuwe regels over het celibaat etc., ook niet uitsluiten.
H: Je kunt niets uitsluiten. Maar kijk eens: als je nu de continentale documenten leest, is het niet zo dat iedereen oproept tot de wijding van vrouwen. Het is ook niet zo dat iedereen een bepaald niveau van erkenning wil voor homoseksuele relaties. Daar moet je ook rekening mee houden, je moet naar alle stemmen luisteren.
D.: Dus dat betekent dat, hoe urgent deze kwesties ook voor ons in Europa zijn, het ook deel uitmaakt van de synodaliteit dat we niet alleen vanuit onszelf beginnen?
H: Ja, het continentale podium van de Wereldsynode in Praag was een heel belangrijke ervaring voor mij. Er is een progressieve kerk zoals in Duitsland, dan zijn er kerken zoals in Polen die heel anders zijn ingericht en die wat normaal lijkt voor Duitse katholieken als ketterij zien.
Ik moet eerlijk zeggen dat ik een beetje bang was voor deze ontmoeting. Maar we zijn er samen in geslaagd om op pad te gaan. Met spanningen, en wij hebben de spanningen doorstaan. Wij hopen dat de spanningen ook vruchten kunnen afwerpen. De vergadering wenste dat dergelijke bijeenkomsten in de toekomst mogelijk zouden blijven en gehouden zouden worden. Dat betekent dat je samen het pad wilt bewandelen. En dat was voor mij een prachtige ervaring.
D: Nu zijn er spanningen van beide kanten. Wat ik altijd heel verbazingwekkend vind, is dat sommige mensen over hetzelfde proces kunnen zeggen dat het het einde is van de katholieke kerk omdat we afdwalen van onze leer en anderen zeggen dat er toch niets zal veranderen omdat het niet ver genoeg gaat. . Eigenlijk moet je beide partijen in principe teleurstellen. Je kunt niet iedereen gelukkig maken.
H: Dat zal nauwelijks werken. Eigenlijk vind ik de kritiek van de conservatieve kant ongehoord. Dat standpunt betekent dat ik als individu bepaal wat katholiek is en dat ik het niet erg vind als ik het niet eens ben met de paus?! Als katholiek moet ik luisteren naar het leergezag van de kerk. Voor sommige mensen lijkt het leergezag te stoppen met de verkiezing van paus Franciscus. Dat betekent dat ze niet langer waarnemen wat de paus ons al heeft geleerd en wat voor mij tot het leergezag van de Kerk behoort.
Ik weet nog dat ze zeiden: Je moet ook het gewone leergezag gehoorzamen. Juist de mensen die dit destijds luidop eisten, gehoorzamen nu niet aan dit leergezag als de nuances anders zijn dan wat ze zelf zouden zeggen. Dat getuigt niet van grootsheid. Dat stelt mij teleur.
D: Maar dat betekent ook dat je het proces moet ingaan met de verwachting dat je niet iedereen mee kunt nemen en dat mensen uit de boot vallen.
H: Ik hoop dat alle mensen de ‘sensus ecclesiae’ (het geloofsgevoel van de kerk) hebben en echt begrijpen wat de paus zei. Als de paus zegt: “todos, todos, todos” (“iedereen, iedereen, iedereen”), dan kan ik niet gaan zeggen: nee, dat is niet waar.
De paus heeft al een paar keer laten zien dat er door de tijd heen een ontwikkeling in het onderwijs zit, bijvoorbeeld op het gebied van de slavernij of de doodstraf. De leer is niet veranderd, maar de tijd brengt nieuwe duidelijkheid in de leer. Er zijn punten in de leer van de kerk die belangrijker zijn dan andere.
Ik kan niet alles op het niveau van de dood en opstanding van Jezus Christus plaatsen, op het niveau van incarnatie. Ook worden sommige zaken opnieuw onderzocht. Daarom bestaat er theologie. Daarom zijn er nieuwe benaderingen. Anders zullen wij allemaal, katholieken, onszelf moeten opsluiten in een museum waar we alleen maar kunnen denken aan de manier waarop de dingen in het verleden zijn gebeurd.
D: U kent Duitsland, u bent opgegroeid aan de Duitse grens, je hebt gestudeerd in München en Frankfurt. Kunt u het dringende verlangen naar hervormingen vanuit Duitsland begrijpen?
H: Ik begrijp het verlangen naar hervormingen. Maar je kunt hervormingen in de kerk niet dicteren. De Duitse Synodale Weg is, zoals de paus een paar keer heeft gezegd, iets anders dan het synodale proces. van de wereldkerk Niet iedereen wordt gevraagd, alleen verschillende vertegenwoordigers.
Voor mij ging het altijd om het delen van macht. Het is niet de bedoeling dat wij macht hebben in de kerk. Er is gezag in de kerk. Er is dienst in de kerk. Ministerie wordt dan in het Duits vertaald als “dienst / ambt”, waarbij ik niet helemaal tevreden ben met “amt”. Als ik nu machtsstructuren wil delen die zich historisch hebben ontwikkeld maar niet overeenkomen met het evangelie, dan is er nog geen sprake van een bekering tot het evangelie.
D: Maar dat zou zo zijn?
H: Doe afstand van macht, maak gezag in de kerk waar, maak dienstbaarheid in de kerk waar.
D: Dat klinkt in theorie begrijpelijk. Maar hoe moet dat er in de praktijk uitzien?
H: De Duitse kerk beschikt over een enorm ambtelijk apparaat. En het aantal katholieken wordt steeds kleiner. De Duitse kerk zal de grote taak hebben om de omvang van het bestuur terug te dringen. Geen enkele staat heeft dit ooit bereikt. Dit zal een enorme opgave zijn. Anders zal de Duitse kerk ten dode opgeschreven zijn. En ik geloof in de integriteit van iedereen die in het bestuur werkt, dat ze dat doen met een zuiver geweten, voor de kerk, voor Jezus Christus. Ik ontken dat helemaal niet.
Maar er is een enorm verlies aan vertrouwen in Duitsland. En als de conservatieve kant erop wijst dat het hervormen van de andere structuren deze daling van het geloof niet zullen stoppen, dan hebben ze gelijk. Je moet een nieuwe verkondiging vinden, je moet een nieuwe taal vinden waarin je het Evangelie kunt verkondigen. Dit maakt ook deel uit van de zorgen van de Synodale Weg, maar het hele missionaire bestaan van de Kerk krijgt niet genoeg nadruk.
Een synodale kerk moet Jezus Christus verkondigen en ten dienste staan van de wereld. Het is niet alleen de Duitse kerk, ik moet ook mezelf veranderen. Het is ook zelfkritiek als ik spreek over de bediening van de bisschoppen. Maar we worden geroepen om te veranderen. Ik geloof dat een werkelijk synodale kerk dit kan.
De tijd zal oplossingen vinden, ook voor de Duitse kerk. Ik ben er helemaal niet enthousiast over. De Heilige Geest werkt in de tijd en werkt altijd in de werkelijkheid. En ik vertrouw op de goede geest van God. Ik vertrouw erop dat Jezus Christus voor zijn kerk zorgt, dat het zijn kerk is en dat hij ons samen zal brengen.
D: Het echte conflict zal vooral in de verschillende mentaliteiten liggen. In Duitsland denkt men gewoon anders dan in het Vaticaan.
H: Zeker, allereerst moet ik erkennen dat er verschillen in mentaliteit bestaan. Als ik de ander alleen beoordeel op basis van wat hij als mening heeft geuit, moet ik eerst proberen te begrijpen waarom hij dat zegt. Ik moet erkennen dat iemand uit angst spreekt, iemand uit hopeloosheid spreekt, of dat de mentaliteit anders is. Dit begrip is uiterst belangrijk.
Maar ik kon in de continentale vergaderingen ook zien dat er gemeenschappelijke punten zijn. De Geest van God is daar werkelijk aan het werk. Hij brengt samen. De Geest van God brengt samen, Hij verdeelt niet.
H: Paus Franciscus zegt graag dat de synode geen parlement mag zijn.
H: Ja, daar ben ik het volledig mee eens.
D: Het is natuurlijk best lastig om aan een buitenstaander uit te leggen wat het verschil is, omdat zowel de synode als een parlement een orgaan is waar gestemd wordt. Nu heeft de Amerikaanse priester Louis J. Cameli uit Chicago in een artikel voor de National Catholic Reporter gevraagd of, als men verder zou nadenken, de stemming geheel achterwege gelaten zou moeten worden, vooral omdat we toch al met een nieuwe vorm van synode te maken hebben. .
H: Dat is een mogelijkheid, maar de synode moet daarover beslissen. Er waren ook kerkelijke bijeenkomsten waar door middel van applaus dingen bevestigd werden. Toen de brief van paus Leo op het Concilie van Chalcedon werd voorgelezen, werd er lovend over gereageerd. De meerderheid herkende zich erin.
Ik denk niet dat het om de meerderheid gaat. Het is geen parlement. Wij kijken wie de meerderheid heeft en dan moeten de anderen het op die manier doen. Zo is het ook met de staat. Als een enkele vertegenwoordiger ergens meer voor is, veranderen de wetten. We moeten harmonie vinden in de kerk. Je kunt niet streven naar een meerderheid van 50 procent plus één om harmonie te bereiken. Je hebt consensus nodig. Niet iedereen hoeft erbij te zijn, zelfs tijdens Vaticanum II waren er nog steeds afwijkende stemmen. Maar het moet iets zijn dat door de overgrote meerderheid wordt gesteund.
D: Je zou dit fundamentele conflict kunnen vermijden als je zou zeggen: aangezien we nu met een geheel nieuwe vorm van synode te maken hebben, heroverwegen we ook de kwestie van het stemmen.
H: Ja. Je moet er ook voor zorgen dat de synode een adviserende functie heeft, dat de stemming niet betekent dat het op de een of andere manier zal gebeuren, maar dat zij deze mening aan de paus toevertrouwt.
Ook de paus zal aanwezig zijn bij de plenaire zittingen van de synode en hij zal alles horen. Het hele proces van de synode is belangrijk, niet alleen het resultaat.
Het interview werd afgenomen door Renardo Schlegelmilch, medewerker van Domradio.
*) Dit is een fragment uit de jongste aflevering van de podcast “Himmelklar”. Je kunt hier het hele interview van een uur beluisteren, inclusief informatie over de 25 jaar dat kardinaal Hollerich als missionaris in Japan heeft gewerkt, zijn relatie met de paus en het werk van de Kardinale Raad.
bron domradio.de
beeld: vatican media