door Hendro Munsterman in het Nederlands Dagblad
Kan de Rooms-Katholieke Kerk zich vernieuwen? Paus Franciscus heeft 1,4 miljard katholieken hun mening over de toekomst van hun kerk gevraagd. In Rome wordt vanaf woensdag 4 oktober over deze verlangens vergaderd en voor het eerst mogen ook vrouwen stemmen. Waar gaat het allemaal over, en wat bedoelt Franciscus met ‘synodaliteit’?
Op 4 oktober begint in het Vaticaan de derde en beslissende fase van de ‘synode over synodaliteit’, een nooit eerder vertoond proces dat mogelijk de Rooms-Katholieke Kerk grondig zal kunnen veranderen. Zowel conservatieve als vernieuwingsgezinde katholieken kijken met angst en hoop naar wat er gaat gebeuren. Wat is er precies aan de hand? Vijf vragen en antwoorden.
1. ‘Paus Franciscus wil ‘een synodale kerk’. Wat bedoelt hij daarmee?’
De term synode betekent letterlijk ‘samen op weg zijn’. Paus Franciscus gebruikt de term ‘synodaliteit’ om aan te geven dat de verhouding tussen geestelijken en leken nieuwe vormen moet vinden omdat alle gelovigen actiever aan de kerk kunnen bijdragen. ‘Synodaliteit is wat God van de kerk verwacht in het derde millennium’, vindt hij.
Dit is voor hem vooral ook een manier om het zogenaamde ‘klerikalisme’ te bestrijden. Dit is de traditionele katholieke cultuur van een geestelijkheid die boven andere gelovigen staat en die alle beslissingen neemt. Volgens Franciscus heeft dit klerikalisme ook geleid tot verschillende vormen van geestelijk, seksueel en machtsmisbruik in de kerk.
In 2021 lanceerde Franciscus daarom een drie jaar durende synode. Om niet alleen over synodaliteit te praten, maar om het gelijk maar in praktijk te brengen werd een wereldwijde volksraadpleging gehouden waarin iedereen mocht meepraten. Via verschillende tussenstappen leidde deze inbreng tot een werkdocument waarover de bisschoppensynode bijna een maand lang zal spreken.
2. ‘Gaat de bisschoppensynode ook over heikele thema’s als seksuele moraal, homoseksualiteit en vrouwelijke priesters?’
Centraal staat de vraag naar een nieuwe verhouding tussen geestelijken en leken, de gewone gelovigen. En de vraag in hoeverre leken mee kunnen praten in kerkelijke besluitvormingsprocessen.
…… Hoewel de synode niet over de katholieke seksuele moraal gaat, zal dit zeker ook onderdeel van de discussies zijn……
Maar de bedoeling van de paus is ook dat er een nieuwe kerkelijke cultuur ontstaat waarin geestelijken en leken, maar ook gelovigen met verschillende meningen, naar elkaar luisteren en van elkaar leren. Die veranderende cultuur moet ook in de lokale bisdommen en parochies doordringen. Pas vanaf eind oktober 2024 zal dat kunnen leiden tot veranderingen in het kerkelijk recht, bijvoorbeeld over de vraag hoe bisschoppen worden benoemd en hoe gelovigen sterker bij besluitvorming kunnen worden betrokken.