Geestelijken als bijzondere machtsfactor
Wat kan de katholieke kerk leren van het nieuwe protestantse onderzoek naar seksueel geweld? Waar zijn er parallellen en waar zijn er verschillen? De historicus Thomas Großbölting werkte aan het onderzoek en geeft antwoorden.
DOMRADIO.DE: U bent een van de auteurs van het onderzoek naar misbruik in het bisdom Münster. Je hebt nu onder andere aan het huidige onderzoek naar de Protestantse Kerk gewerkt aan deelproject A: Perspectief ‘Evangelische bijzonderheden: Kerk en Samenleving’. Het gestelde doel van het onderzoek is een algehele analyse van protestantse structuren en systemische omstandigheden die seksueel geweld bevorderen en het moeilijk maken ermee in het reine te komen.
Hoe goed of niet goed heeft het onderzoek dit naar uw mening gedaan?
Prof. Dr. Thomas Großbölting (hoogleraar hedendaagse geschiedenis aan de Universiteit van Hamburg): Het onderzoek heeft heel duidelijk kunnen aantonen hoe wijdverspreid en uitgebreid geseksualiseerd geweld is in de Protestantse Kerk, ongeacht de verschillende politieke systemen en vormen van vroomheid: Thomas Grossbölting
“De getroffenen werden niet gehoord en werden weggestuurd vanaf het moment dat ze het systeem verstoorden.”
Er was zowel in de Bondsrepubliek als in de DDR sprake van misbruik, zowel in traditionele gemeenschappen als in hervormingsgezinde gemeenschappen. Ook konden we in kwalitatief onderzoek uitwerken hoe de Protestantse Kerk met seksueel geweld omging: de getroffenen werden niet gehoord en afgewezen vanaf het moment dat zij het systeem ontwrichtten.
De kwantitatieve analyse van het onderzoek kent zwakke punten: Door de vertraagde aanlevering van gegevens uit personeelsdossiers van de regionale kerken ontstaat slechts een onvolledig beeld van de omvang van het fenomeen in de Protestantse Kerk.
DOMRADIO.DE: In de katholieke kerk zag het MHG-onderzoek uit 2018 de bijzondere machtsstructuren zoals mannenverenigingen als een risicofactor.Welke systemische omstandigheden zie je vooral in de evangelische kerk?
Großbölting: Beide kerken hebben een bijzondere machtsfactor gemeen: de positie van de respectievelijke geestelijken, die vanwege hun religieuze prominentie macht hebben, vooral over die kinderen en jongeren voor wie hun geloof veel betekent.
Het lijkt niet veel uit te maken of we het over gewijde priesters of beroepen dominees hebben. Er zijn ook protestantse bijzonderheden: wat hiërarchie en gezagsverhoudingen in de katholieke kerk zijn, is verspreiding van verantwoordelijkheid en vergeetachtigheid van macht in de protestantse kerk.
Daarnaast is er het zelfbeeld van de ‘betere kerk’ waarin seksueel geweld – omdat het democratisch en participatief is – ondenkbaar lijkt en wat onvoorstelbaar is niet wordt opgemerkt.
DOMRADIO.DE: Welke aanbevelingen voor preventie, interventie en behandeling zou u nu aan de Evangelische Kerk geven, wat zou bijzonder belangrijk zijn?
Großbölting: Als je het onderzoek opent, zul je veel over elk van deze onderwerpen vinden. De ontwikkeling van aftrekposten voor preventie, interventie en verwerking was een van de taken waar wij ons vooral op toelegden. Uit het onderzoek blijkt één ding in het bijzonder: de regionale kerken hebben nagelaten informatie uit de personeelsdossiers aan te leveren zoals afgesproken. Dit zouden ze nu moeten doen om een redelijk betrouwbaar beeld te krijgen van de omvang van het misbruik.
DOMRADIO.DE: De betrokkenheid van de betrokkenen bij het onderzoek werd geprezen. Wat kan de Katholieke Kerk uit dit onderzoek van de Evangelische Kerk meenemen voor haar eigen verdere verwerking en preventie?Is er iets waar de Katholieke Kerk bijzondere aandacht aan zou moeten besteden?
Großbölting: Er werd een nieuwe nadruk gelegd met een speciale nadruk op de analyse van verwerkingsprocessen: hoe wordt omgegaan met misbruik in kinderdagverblijven of in andere onderwijscontexten, welke verdoezelings- en uitsluitingsmechanismen snel in werking treden – als we deze mechanismen ook in de faciliteiten kennen helpt preventie is enorm.
Mathias stelde Peter de vragen.
beeld: shuttertstock