Je wilt er iets van meenemen.
Zullen de banken in kerken in de toekomst nog leger zijn tijdens kerkdiensten? Of zullen er weer meer mensen bij elkaar komen voor liturgische vieringen? Het aantal kerkdiensten is de afgelopen jaren op veel plaatsen aanzienlijk afgenomen, soms wel met 30 tot 40%. Liturgie kan een vindplaats zijn vanwaar men iets waardevols kan meenemen voor het dagelijks leven en omgekeerd een plaats waar het dagelijkse leven ahw tegen het licht kan worden gehouden.
De redenen van de krimp zijn gevarieerd. Wanneer de betrokkenheid op geloof en kerk afneemt, verdwijnt natuurlijk ook de interesse om liturgie te vieren. Tijdens de pandemie hebben mensen de ervaring opgedaan: ‘als ik niet naar de mis ga, mis ik niets’ Waarom zou ik dan nog gaan?
kwaliteit
Over het algemeen kan men met zekerheid zeggen: overal waar een goede liturgie gevierd wordt, zijn mensen daar graag. Ze zijn op zoek naar kwalitatieve kerkdiensten, maar kunnen deze vaak niet vinden.
wat gaat er mis?
Andere gelovigen voelen zich afgestoten door de vorm van kerk die ze tegenkomen, zoals de geestelijkheid. Vrouwen zeggen: ‘ik kan deze mannelijke dominantie niet meer uitstaan’. Of: mensen begrijpen simpelweg deze manier van aanbidding, de vorm en de gebarentaal niet meer. Dit alles draagt bij aan vervreemding, zorgt ervoor dat mensen wegblijven van kerkdiensten.
In de misliturgie wordt bijvoorbeeld veel gesproken over menselijke schuld. Dat is een zeer complex thema. Helemaal aan het begin van de mis is er een schuldbekentenis, zou het bv. niet beter zijn om op dat moment aan de eigen doop herinnerd te worden en daarmee een aanmoediging te krijgen om als gedoopte goed te doen? Of een verwijzing naar Gods barmhartigheid? Een heel ander perspectief!
Veel gebeden in de mis komen uit een vroeg tijdperk in de kerk. Mooi op zichzelf omdat je in een traditie staat. Maar veel dingen zijn voor mensen vandaag de dag onbegrijpelijk en ook theologisch twijfelachtig, bijvoorbeeld de theologie van het offer, het beeld van de mensheid dat altijd sterk beïnvloed wordt door de zonde, en het beeld van een kerk die te perfect is, terwijl mensen het tegenovergestelde ervaren. En ook de woordkeus, thema’s en opzet van de gebeden is voor velen een obstakel. Het is allemaal zo vreemd dat het niet helpt om tot gebed te komen, integendeel die toegang wordt juist geblokkeerd.
Maatwerk
Eucharistie is bron en hoogtepunt van de katholieke liturgie, zo stelde het Vaticaanse Concilie, maar er zijn nog veel meer vormen van samen bidden en zingen en niet overal hoeft eucharistie bijgehaald te worden: Taizégebed, vieringen van het Woord van God, kleine vormen van liturgie overdag, zegenvieringen, meditatiediensten… Diversiteit moet meer gepraktiseerd worden. Telkens zouden zowel gelovigen als voorgangers zich de vraag moeten stellen: welke vorm van bidden, vieren. lofprijzing enz is hier en nu op zijn plaats.
relevantie
We leven in een tijd die veel mensen somber maakt, velen vragen zich af: waar gaat dat heen? Is er nog perspectief’ We hebben van doen met allerlei crises, soms in je persoonlijke leven maar ook breder en groter: de klimaatcrisis, oorlogen en tomeloos geweld in allerlei landen, de vrede bedreigd, populisme, asielproblematiek, politieke omwentelingen, de ruk naar rechts.
De liturgie moet de boodschap van hoop van het christelijk geloof bieden en deze keer op keer op een nieuwe, eigentijdse en verstaanbare manier uitdrukken in Bijbelteksten, gebeden, rituelen en liederen. Zo bezien heeft liturgie een enorm potentieel en is een wat heet ‘unique selling point’ . Maar blijkbaar werkt het dikwijls niet zo, hebben kerkmensen niet door wat voor goud ze in handen hebben. Liturgie en leven liggen dan te ver uit elkaar. De liturgische boeken laten hier vaak te weinig ruimte. De bestaande ruimte wordt op zijn beurt niet voldoende of verkeerd benut. Velen hebben de moed verloren om te experimenteren – of zijn er uit gewerkt. Het momentum van de afgelopen decennia lijkt te ontbreken.
Synodale aanpak
Het ontwerpen en verzorgen van liturgie van hoge kwaliteit vereist een gemeenschappelijke aanpak op parochie- en bisdomsniveau: luisteren naar elkaar, samen nadenken over vieringen en de vorm ervan, maar ook over het beeld van God en mens en hun relatie De vele verschillende manieren waarop naar liturgie wordt gekeken door gewijden en niet-gewijden, door vrouwen en mannen, door oud en jong, moeten in gesprek worden gebracht. Dat past bij een kerk die synodaal wil zijn. Vanuit die dialoog en gezamenlijkheid ontstaan impulsen voor de liturgie van vandaag.
Vragen rijzen als: Welke gebeden, liederen en vormen van aanbidding zijn een uitdrukking van het huidige zelfbeeld en emoties van ons gelovigen? Welke gelegenheden, levenssituaties en ervaringen zouden mensen liturgisch willen vieren en hoe en wat gevolgen heeft het feit dat we leven in een digitale wereld en kan kunst een rol spelen?
In de samenleving spreken we van start-ups, waar met weinig middelen een nieuw maar veelbelovend idee gelanceerd wordt. Als de samenleving een onderwerp en de aanpak van betekenis vindt, steunt zij dit en de kerk zou hetzelfde kunnen doen. Er zijn zulke nieuwe ontwikkelingen: de zegeningsceremonie voor koppels op Valentijnsdag, die her en der begint te ontstaan is er een voorbeeld van. De aanpak van stadskloosters die midden in een grote stad ruimte geven aan gebed, stilte, meditatie is ook zoiets.
Mensen ervaren een kerkdienst als goed als ze zich welkom voelen en de indruk hebben dat er aandacht is voor wat hen bezighoudt in hun leven. Ook van belang zijn aspecten als: Komt de gemeente tijdens de dienst samen om een gemeenschap te vormen? Hoe ziet de verantwoordelijke zichzelf – vooral als onderdeel van de gemeenschap? Hoe wordt het Woord van God verkondigd en hoe realistisch verstaan: Krant én Bijbel. Hoe actueel zijn de voorbeden? Praten mensen over welke liederen mensen graag zingen en speelt dat een rol? Maar ook: hoe wordt er omgegaan met brood en wijn? Kun je duidelijk ervaren dat je samen eet? Vormt de gemeente bij het ontvangen van de communie een gemeenschap rond of voor het altaar? Zijn er ook momenten van stilte voor persoonlijk gebed? Bijvoorbeeld vóór het dagelijkse gebed in de mis? Ook is het belangrijk dat veel deelnemers actief betrokken zijn: als ze zingen, Bijbelteksten lezen, creatief omgaan met symbolen, de communie uitdelen… en voorbereiding van kerkdiensten samen met gelovigen.
Dat kost inspanning en tijd, maar het loont de moeite als mensen dank zij de viering beter over zichzelf gaan denken en voelen, gevoel krijgen over een zinvol leven en vandaaruit verder kunnen, ook in hun relatie met God.
redactie www.deroerom.nl