Drie archetypen
Bij de vraag hoe je het optreden van deze huidige paus beoordeelt, is een dieper stekende reflectie nodig op wat leiderschap in de kerk betekent en hoe je dat moet zien in het licht van de Bijbelse traditie. De vraag naar leiderschap in de kerk vraagt om meer dan de persoonlijke sym- en antipathieën zoals Bodar die ruim etaleert.
In de Bijbel is sprake van drie archetypen in leiderschap: de koning, de priester en de profeet. De koning, waarvan David het meest tot de verbeelding spreekt, is de machtige heerser, die afdwingt en tegenstanders onderwerpt. Zijn kracht is zijn macht. Zo laat de koning zijn overwicht zien.
Het tweede type is de priester. Melchisedech is daarvoor het rolmodel. Hij ontleent zijn leiderschap aan zijn bemiddelende rol tussen God en het volk. Hij gaat het volk voor in de dienst van het heilige en behartigt zo hun geestelijk welzijn. Essentieel voor priesterlijk leiderschap is de zorgvuldigheid waarmee de dienst wordt verricht, waarmee de rituelen worden uitgevoerd. In de zorgvuldigheid is de priester de hoeder van de godsdienst en van de overlevering van de traditie.
Het derde archetype van leiderschap is de profeet, zoals Jesaja, Jeremia en Amos. Profeten zijn over het algemeen ongemakkelijk. Ze klagen aan, ze roepen ter verantwoording, ze zijn niet bang man en paard te noemen als het gaat over religieus en moreel wangedrag. Amos was een schapenfokker, door God geroepen: profeten zijn niet altijd de meest welgemanierde mensen. Ze hebben een boodschap die ze verkondigen, ze zijn niet de procesbegeleiders. Dat geeft hen soms ook iets autoritairs, mensen die geen tegenspraak dulden.
Jezus zelf voegt aan deze drie oudtestamentische archetypen het archetype van de herder toe, de zorgzame hoeder van de kudde die ervoor waakt dat niemand verloren loopt.
Niet al te verfijnd
In het licht van die archetypen komt de waardering van het leiderschap van Franciscus in een ander licht. Terwijl Johannes-Paulus II het koninklijk archetype vertegenwoordigt en Benedictus XVI het priesterlijke archetype, is Franciscus de profeet die oproept, aanklaagt en ter verantwoording roept zoals in Lampedusa. (Gelukkig vindt ook Bodar dat een hoogtepunt). Bij profeten hoort dat ze niet al te verfijnd opereren.
De vraag is of onze tijd en onze kerk profetisch leiderschap nodig hebben. Daar zeg ik volmondig ja op. Een wereld die de weg kwijt is (Lampedusa, IS, klimaat, abjecte ongelijkheid) heeft behoefte aan profeten die de weg wijzen uit de verwarring en ankerpunten aanbieden, van waaruit we onze richting kunnen bepalen. Wat dat betreft is de profetische leiderschapsstijl van Franciscus wat de kerk en de wereld nodig hebben.
bron: de Bezieling.nl