impressies uit Rome
door Frans Wijnands –
Heerlijk!, in de aanloop naar Kerstmis een paar dagen in Rome lopen. Praten met collega’s, luisteren naar bevlogen vrijwilligers en kerststallen kijken. Nee, je hoort mij niet klagen. Bovendien was het weer hoogst aangenaam.
Ik was er in de week dat het derde boek van paus Benedictus XVI over Jezus werd gepresenteerd. Het werd bij de presentatie – waar de paus uiteraard zelf niet bij aanwezig was – door de voorzitter van de pauselijke raad voor de cultuur, kardinaal Gianfranco Ravasi, van harte werd aanbevolen als ‘een cadeau met ster’ voor onder de kerstboom. De paus heeft met dit boek zijn trilogie over het leven van Jezus afgesloten. Of het zijn levenswerk is? Op zo’n vraag krijg je eigenlijk nooit een goed antwoord, maar zeker is dat Benedictus met veel toewijding en grote gedrevenheid deze drie boeken heeft geschreven. Natuurlijk zijn de er Kerst-evangelies, maar nadere uitleg kan nooit kwaad. Jezus heeft nu eenmaal een andere jeugd gehad dan zijn speelkameraadjes in Nazareth. En zijn geboorte was ook niet bepaald alledaags. Hoewel de paus de kerststal een wezenlijk deel van de kerstviering vindt, rekent hij tegelijkertijd af met een aantal romantische bijverschijnselen. Een os en een ezel in die stal, of grot? Staat nergens geschreven, ja hooguit bij enkele profeten maar dan in overdrachtelijke zin. Maar die os en ezel mogen van Benedictus rustig in onze kerststalletjes blijven staan. En natuurlijk hebben er – volgens Benedictus – geen zingende engelen boven die stal/grot gehangen.
L’Avvenire, het dagblad van de Italiaanse bisschoppen, besteedde in de wekelijkse kinderbijlage een hele pagina aan het boek van de paus onder de kop: ‘Jezus, een kind van vlees en bloed’. Gevolgd door twee pagina’s vol tips om in deze crisistijd verstandig inkopen te doen en toch lekker te eten met Kerstmis. Alsof je de Consumentengids op je hurken leest.
Dat de (euro)crisis ook in Italië en in het Vaticaan diepe sporen begint te trekken is onmiskenbaar. De grote kerststal die ook dit jaar weer rond de obelisk op het Sint Pietersplein werd opgebouwd was ‘low-cost’. Ook het Vaticaan moet ook op de penningen letten. Maar hoeveel kun je in Godsnaam bezuinigen op een stal? Gelukkig schiet de regio Basilicata in het uiterste zuiden van Italië te hulp. Een straatarme provincie, ocharm…, maar de boekhouders van Vaticaanstad kunnen tevreden zijn. Alweer een paar euro’s ‘verdiend’. Er komen steeds minder gulle Wijzen langs bij de plaatsbekleder van Jezus. Low-cost?, bezuinigingen? Als we nou eens zouden beginnen met de dure entourage. Met een radicale versobering van de hele liturgische aankleding: de kazuifels, de mijters. Kortom, alles wat bij de ‘bella figura’ hoort, het uiterlijk vertoon, dat nu eenmaal indrukwekkend schijnt te moeten zijn.
Ik had lang geleden al het gevoel dat je nergens gemakkelijker van je geloof kunt vallen dan in de schaduw van de Sint Pieter. Daar beleef je de frontale botsing tussen de zuivere leer van Christus en de machtsuitstraling van zijn navolgers. ‘Het is een illusie te denken dat onze wereld opgedeeld kan worden in een leergezag en een luisterende massa’ , zei de secretaris-generaal van de Pauselijke Missiewerken mgr. Jan Dumon onlangs.
Dat deed me denken aan een uitspraak van de tweede president van de Verenigde Staten, John Adams: ‘Het gezag denkt altijd dat het een verheven ziel heeft en een weidse blik, die veel verder reikt dan wat de zwakken kunnen bevatten. En dat handelt dan in dienst van God, terwijl het al zijn wetten schendt’. Hij had het over het wereldlijk gezag. Maar geldt dat niet even goed voor het kerkelijk gezag?
Van het Sint Pietersplein naar de Piazza Navona is een wandeling van nog geen half uurtje. Van de ene kerststal naar de andere. Want op de Navona was de jaarlijkse kerstmarkt al geopend. Weken eerder dan gebruikelijk. Tot groot ongenoegen van de buurt, vanwege de (verkeers)overlast. De markt is trouwens meer kitsch dan kerst. Ooit werden er alleen kerststalletjes en kerstfiguurtjes verkocht. En gesuikerde appeltjes op een stokje. Maar nu is het een doorsnee dorpsbazaar. Met schiettenten, waarzeggers, snoeppaleizen. En die zijn volgens de omwonenden nog het ergste. Want hoewel ze ’s nachts gesloten zijn, blijft de indringende geur van karamel en suikerspinnen hangen en dat trekt ratten aan.
Aan de vooravond van de terugreis schuif ik in de prachtige basiliek van Santa Maria in Trastevere aan voor de dagelijkse, avondlijke gebedsdienst van de Sint Egidius Gemeenschap. Samen zijn met onbekenden in hetzelfde bekende geloof. En nog steeds hoor ik wat die aardige Egidius-vrijwilliger me bij het afscheid zei: Wij vinden dat Vrede de echte naam van God is.
Vrede op aarde. Tja….