– Frans Wijnands –
Openhartig
Corruptie, homoseksualiteit, carrièrejagerij, blokvorming, vriendjespolitiek en achterklap. Je vindt het allemaal binnen het Vaticaan. Niks nieuws onder de zon. Nieuw is wèl dat de paus zelf opvallend openhartig over die zaken praat. Niet dat hij het van de daken schreeuwt, maar in korte preken, in brieven en (besloten) audiënties neemt hij geen blad voor de mond en schuwt hij geen onderwerp. Lef? baanbrekend?, vernieuwend?, of wat naïef?
In een recente audiëntie met Latijns-Amerikaanse religieuzen gaf hij met zoveel woorden toe dat er corruptie binnen het Vaticaan bestaat, dat voor sommige Curieleden macht belangrijker is dan zielzorg; dat er zelfs een ‘homo-lobby’ bestaat. Het was niet de bedoeling dat er iets van die bijeenkomst aan de grote klok zou worden gehangen, maar dat gebeurde toch. Misschien is de paus te goed van vertrouwen geweest en zal hij voortaan op zijn woorden moeten gaan passen, zoals een aantal kardinale ‘onderbazen’ binnen het Vaticaanse bestuursapparaat het graag wil.
Franciscus I past in het rijtje van ‘volkspausen’; pausen die het contact met de mensen voorop stellen en die niet zonder dat gewone, menselijke contact kunnen: Joannes XXIII, (de lachende) paus Johannes Paulus I, zijn opvolger Wojtyla en nu de paus uit Argentinië. Maar hoe populairder bij het volk, des te meer tegenstanders binnen zijn eigen organisatie, de Curie.
Weinig protocol
Paus Franciscus is naar eigen zeggen ‘bang zijn om geïsoleerd te raken’. Daarom weigert hij in het pauselijk paleis te gaan wonen, ondanks het comfort en goddelijke uitzicht op het Sint Pietersplein. Hij blijft in het Vaticaanse gastenverblijf Santa Marta. ‘Het zou op mijn leeftijd lachwekkend overkomen als ik in dat paleis zou gaan wonen’, schreef hij een bevriende priester in Buenos Aires. ‘Bovendien kom ik dan niet meer onder de mensen’. In dat gastenverblijf eet hij elke dag met andere gasten en niet met speciaal genodigden.
De Vaticaanse ceremoniemeesters en veiligheidsbeambten schudden meermalen vertwijfeld hun hoofd als de paus veel te lang op het Sint Pietersplein blijft ‘rondhangen’ tijdens de algemene audiënties om er zoveel mogelijk mensen te kunnen spreken. En omdat hij het protocol soms aan z’n laars lapt. Zo liet hij de president van Italië weten dat die wat hem betreft niet in gebruikelijk gala op kennismakingsbezoek hoefde te komen: een donker pak met das volstond… En zo geschiedde.
Nu al legendarisch zijn de vroegmissen die de paus elke morgen opdraagt in de kleine kapel van het gastenhuis Santa Marta. Voor hooguit vijftig personen; meestal inwoners van het Vaticaan, besloten dus. Hij preekt er voor de vuist weg,’ en ook al beheerst de paus het Italiaans goed dan nog zouden sommige woorden of uitspraken tot misverstanden kunnen leiden’, aldus pater Lombardi, de woordvoerder van paus en Vaticaan. Dus geen rechtstreekse uitzendingen van die eucharistievieringen, hooguit korte samenvattingen. Maar ook die zijn soms opvallend duidelijk. Zo zei hij eens dat geldbejag mensen ongelukkig maakt. ‘Petrus had ook geen bankrekening’, en ‘mensen die ten koste van alles een carrière najagen zijn ziek’.
Ongerustheid
Het kan niet anders of binnen de Vaticaanse Curie neemt niet alleen de verbazing, maar ook de ongerustheid, en wellicht de wrevel toe. Wat is er nog meer van deze paus te verwachten, die in vrijwel alles afwijkt van zijn directe voorgangers? Zo heeft hij nu besloten om ook de zomermaanden in het Vaticaan te blijven en niet uit te wijken naar het hoger gelegen pauselijke zomerpaleis in Castel Gandolfo. In juli geen audiënties, alleen een week naar de Wereld Jongerendagen in Brazilië en voor de rest in rust werken. Zoals het afmaken van de encycliek over het geloof waaraan zijn voorganger, emeritus-paus Benedictus XVI was begonnen. ‘Een encycliek a quattre mains’, aldus de paus…
Raad van kardinalen
Maar vooral werken aan de hervorming, vereenvoudiging van de Curie, zoals veel kardinalen in het voor-Conclaaf dringend hebben gevraagd. Een zware klus. Vandaar dat Franciscus een raad van acht kardinalen heeft gevormd die in oktober voor ’t eerst hun adviezen aan hem zullen voorleggen. Want reorganiseren is niet zijn sterkste kant, ‘daar ben ik nooit goed in geweest’. Ook al zoiets waar niet iedereen in de Curie blij mee is. Waarom die ‘buitenstaanders’ erbij halen? Hervormingen bepraat je toch primair met de zittende Curie-leden? Als het tot bestuurlijk-administratieve hervormingen komt kan het niet anders of er zijn personen bij betrokken: een aantal Curieleden moet vrezen om aan de kant te worden gezet. Dat roept verzet op.
Paus Franciscus I weet dat hij tegenstand zal krijgen bij alles wat hij aan vernieuwingen gaat voorstellen. Verzet uit de hoek waar homo-priesters aan blokvorming doen: wie zich aan homoseksuele praktijken schuldig maakt is kwetsbaar en chanteerbaar. Maar het biedt anderzijds ook carrièremogelijkheden. Voor wat, hoort wat… De Vlaamse hoogleraar, Kurt Martens, kerkjurist aan de Catholic University of America, waarschuwt voor een heksenjacht binnen het Vaticaan, ‘want hoe bewijs je iemands actieve homoseksualiteit, anders dan op heterdaad?’.
franswijnands@telenet.be