column
door Frans Wijnands –
“Hij is goed zoals Johannes XXIII dat was, hij is onschuldig als een duif en zo sluw als een vos”. Zo typeert Eugenio Scalfari paus Franciscus. Scalfari (89) is een coryfee in politiek en journalistiek Italië. In 1976 stichtte hij – tegen alle economische logica in – een nieuw, links-georiënteerd dagblad: La Repubblica. De krant groeide tegen de klippen op en werd het lijfblad van intellectueel Italië. Het overtroeft zelfs gevestigde bladen als de Corriere della Sera en La Stampa.
Eugenio Scalfari typeert zichzelf als een niet-gelovige. Ook niet op zoek naar God. Desondanks mateloos gefascineerd door de Boodschap van Christus en zijn hele journalistieke leven lang kritisch ten opzichte van het instituut rk-kerk.
In een recent artikel in zijn krant betoogt hij dat er geen paus Franciscus II zal komen. En geeft daarvoor een paar memorabele argumenten.
Paus Franciscus was en is geen man van de politiek en zal dat ook nooit worden. Het interesseert hem niet. Toen hij nog bisschop was in Argentinië was hij vooral tegen het regime van de militaire dictator Videla omdat die volgens hem te weinig deed voor de armen, de minderbedeelden, de zwakkeren.
Drie heiligen staan centraal in het leven van de paus: Augustinus, Ignatius, stichter van de Jezuïeten tot welke orde de paus behoort, en Franciscus van Assisi, bijgenaamd il Poverello, de arme drommel.
Diens dienstbaarheid aan de medemens is voor de paus de rode draad in zijn eigen pastorale leven. Paus Franciscus wil een kerk die zich op de allereerste plaats het lot van de armen aantrekt. Een zorgzame kerk. Maar, betoogt Eugenio Scalfari, die oorspronkelijke christengemeenschap vol naastenliefde is gaandeweg de eeuwen een (machts)instituut geworden. En hij somt het bekende rijtje op: de Curie, het Staatssecretariaat, de gouverneur van Vaticaanstad, de Vaticaanse Bank, de Congregaties, de nuntii en de kerkelijke rechtbank de Rota.
Armoede(bestrijding) als basis voor, en uitgangspunt van de rooms-katholieke kerk? ‘De arme drommel’ uit Assisië heeft dat thema een paar eeuwen geleden nog eens in het brandpunt van de rk-kerk gelegd, maar kijk naar het resultaat: de katholieke kerk is nog steeds een machtsapparaat, overtuigd van het eigen gelijk.
Dat er nu een paus is die van al die machtsstructuren eigenlijk niets moet hebben is op zich hoopvol: misschien dat hij er in slaagt de carrière-makerij binnen de Vaticaanse Curie (en daarbuiten) te breken. Misschien dat hij zijn mede-bisschoppen in de wereld inspireert om zich eindelijk weer eens met hun pastorale opdracht bezig te houden; zich gaan realiseren dat ze er niet voor zichzelf zitten maar voor de gelovigen; dat ze moeten luisteren in plaats van verordonneren. Paus Franciscus is een voorstander van een meer horizontale kerkstructuur, naast het primaat van de paus. Wat ook de een jaar geleden gestorven en nog steeds betreurde emeritus-kardinaal van Milaan, Carlo Martini, (vergeefs) bepleitte. Geen democratie in de profane betekenis van dat woord, maar meer samenspraak en collegialiteit.
Een arme kerk zou volgens Eugenio Scalfari een wonder zijn en een zegen voor de wereld. Maar hij gelooft er niet in. ‘En ik geloof ook niet dat er een paus Franciscus II zal komen. Want een kerk die afziet van elke vorm van macht(sinvloed) ontmantelt zichzelf en wordt dus irrelevant’. Wat bijna twintig eeuwen heeft stand gehouden zal niet ineens, zelfs niet geleidelijk worden veranderd. Ook niet onder het pontificaat van een paus Franciscus die hij oprecht gemeend een lang leven toewenst.
franswijnands@telenet.be