door Frans Wijnands –
Twintig pagina’s telt het Algemeen Rapport ‘Ad Limina Apostolorum’ dat de Nederlandse bisschoppen begin december mee naar Rome nemen. Twintig pagina’s waarin de situatie van katholiek Nederland wordt geanalyseerd. Twintig pagina’s kommer en kwel. Met een beetje fantasie leest het rapport als de beschrijving van een woestijnlandschap. Dor, leger, leeg. Met als enige hoop dat er ooit weer vruchtbare bodem in zicht komt. Hoop doet tenslotte leven.
Het zogenaamde Ad Limina-bezoek is een nuttige traditie in de rooms-katholieke kerk: eens in de vijf jaar (soms duurt het door omstandigheden wat langer) gaan de bisschoppen van elk land naar Rome. Om er de graven van de apostelen Petrus en Paulus te bezoeken, om er gezamenlijk en ieder apart bij de paus op audiëntie te gaan en om er de diverse Congregaties (Vaticaanse ministeries) en pauselijke raden te bezoeken. Een pelgrimage maar tegelijk een uiterst zakelijk bezoek. Want de bisschoppen moeten er tekst en uitleg geven over de situatie van hun kerkprovincie en de afzonderlijke bisdommen. Ze weten dat er kritische vragen en opmerkingen zullen komen.
Het siert de Nederlandse bisschoppen dat ze de sombere feiten niet fraaier voorstellen dan ze zijn. Dat ze de kille cijfers over afnemende priesterroepingen, minder praktiserende katholieken, meer formele uitschrijvingen, teruglopend kerkbezoek en soms emotionele kerksluitingen naar eer en geweten in overzichtelijke tabellen hebben gezet. Paus Franciscus zal bij wijze van spreken in één oogopslag kunnen zien hoe beroerd de Nederlandse kerkprovincie er voor staat. Bovendien ontbreekt een onderbouwd positief toekomstbeeld. Op en tussen de regels door zeggen de bisschoppen dat het kerkbezoek eerder nog meer zal teruglopen dan toenemen, dat het katholieke geloofserfgoed nog meer uit het openbare leven zal verdwijnen en dat gehoopt mag worden dat vanwege noodzakelijke samenvoegingen weliswaar minder, maar tenminste levensvatbare parochiegemeenschappen actief zullen blijven.
Het katholiek onderwijs staat onder druk, de zendtijd voor religieuze (katholieke) programma’s in het publieke omroepbestel wordt minder en – anders dan bij de protestanten -, zijn er nauwelijks nog principieel katholieke dagbladen. In dat verband staat er een overbodige, zeurderige opmerking in het rapport: de sterk geseculariseerde pers heeft geen of nauwelijks interesse in kerk en geloof. Alleen incidenten (liefst negatief) zijn nog interessant, constateren de bisschoppen. Zure druiven… , want in plaats van zich te beklagen over de rol van de pers hadden de bisschoppen al veel en veel eerder hun eigen informatiebeleid moeten aanpakken. Hun eigen pr-apparaten niet inkrimpen en afbouwen maar juist verstevigen om die ‘ongeïnteresseerde’ media over alles en nog wat te informeren. Niet wachten tot er een journalist aanbelt, maar zelf de publiciteit zoeken. Zichtbaar zijn, actief deelnemen aan het maatschappelijk debat.
De Nederlandse rooms-katholieke geloofsgemeenschap staat volgen de bisschoppen voor de belangrijke taak om de communio van mensen en hun onderlinge solidariteit rond Christus te stimuleren. Om dat te bereiken schrijven de bisschoppen vier trefwoorden in hun rapport. Vier vrome voornemens: missionering, verdieping, vitalisering en solidariteit.
Door het bevorderen van meer priesterroepingen, het diaconaat en het religieuze leven (hoe…?) kan de katholieke gemeenschap een geestelijk thuis zijn/worden voor de zoekenden in de huidige samenleving. Verdieping door meer geloofsonderricht in de kerk, meer nadruk op de ‘alledaagse’ christelijke manier van leven. Meer vitaliteit in minder talrijke parochiegemeenschappen en meer solidariteit door meer betrokkenheid bij alle belangrijke vragen in de samenleving zoals vrede en veiligheid, mensenrechten, de economische en ecologische crisis.
Als ik die voornemens lees krijg ik het gevoel dat de bisschoppen achter de feiten aanlopen. Want alle vier die speerpunten waren vorige week, vorig jaar, tien jaar geleden al dringend-actueel. En wat is er, behalve een reeks parochiefusies en kerksluitingen van terecht gekomen?
Op 5 december spreken de Nederlandse bisschoppen met de paus. De symboliek ligt voor het oprapen…
franswijnands@telenet.be