Paus Franciscus drie dagen in Turkije
– Frans Wijnands –
‘Een bezoek van de paus wordt in de orthodox-oosterse kerken altijd gezien en beleefd als buitengewoon positief’, is de stellige overtuiging van de Oostenrijkse hoogleraar Patristiek en kerkgeschiedenis aan de Universiteit van Salzburg, Dietmar Winkler. En dat zal niet anders zijn als paus Franciscus komend weekeinde drie dagen in Turkije op bezoek is. Iedere constructieve oecumenische ontmoeting is per slot van rekening een Godsgeschenk.
Prof. Winkler (51) is sinds 2006 consultor van de pauselijke raad ter bevordering van de eenheid van de christenen. In een recent inteview met Radio Vaticana zei hij naar aanleiding van de pausreis naar Turkije onder meer: ‘Het is niet zo dat de bisschop van Rome op bezoek komt en dat er dus moeilijkheden of spanningen ontstaan. Veel meer wordt een pausbezoek gezien als het bezoek van de leider van de kerk van het westen die de christelijke minderheden in het Nabije Oosten komt begroeten en moed inspreken’.
Daar zal paus Franciscus geen enkele moeite mee hebben als hij in Istanboel de patriarch van Constantinopel, Bartolomeus I , zal ontmoeten om samen met hem en een groot aantal orthodoxe christenen de feestdag van de apostel Andreas te vieren. De contacten tussen de orthodox-Byzantijnse patriarch – leider van ruim 300 miljoen orthodoxe christenen in de wereld – en het Vaticaan zijn uitstekend. Zo was Bartolomeus in juni nog in Rome om er samen met Israelische en Palestijnse politieke leiders te bidden voor de vrede in het Midden-Oosten. En eerder was hij aanwezig bij de ambtsaanvaarding van paus Franciscus.
Fransciscus is de vierde paus die Turkije bezoekt, hetgeen aantoont hoe belangrijk het Vaticaan de relaties met dit moslimland en vooral met de orthodoxe christenen vindt. De paus werkt tijdens zijn bezoek in Ankara – op vrijdag 28 nov. – een politiek programma af: een bezoek aan het graf van de grondlegger van het moderne Turkije, Mustafa Ataturk, en ontmoetingen met de Turkse president Recep Erdogan, met de premier en de minister voor religieuze zaken. Dat de paus Erdogan zal ontmoeten in diens gloednieuwe, grote, protserige en daarom omstreden nieuwe presidentiele paleis is volgens de Vaticaanse woordvoerder pater Lombardi geen kwestie waar het Vaticaan zich druk over maakt. ‘De paus gaat daarheen waar de ontvangende president hem uitnodigt, zoals ieder welopgevoed mens zou doen’. De gesprekken op politiek/religieus vlak zullen natuurlijk gaan over de betrekkingen tussen Turkije, het Vaticaan en de Europese Gemeenschap. Maar ook over (meer) godsdienstvrijheid voor de christenen in het land en vooral over de oorlogsspanningen aan de Turkse grenzen met Irak en Syrie.
Op religieus vlak zal het bezoek van Franciscus ongetwijfeld bijdragen tot een verdere verbetering tussen moslims en christenen, terwijl hij met patriarch Bartolomeus zal spreken over de christelijke eenheid. Zowel paus als patriarch zijn de onbetwiste leiders van de rooms-katholieke en de orthodox -Byzantijnnse kerk. Maar in de oosterse kerken bestaat geen eenduidige, alles omvattende structuur. Prof. Winkler beklemtoont dat onder meer de Kopten in Egypte, de Armeense kerk en de Syrische kerk hun eigen liturgische tradities en hierarchische structuren hebben. En dat geldt zeker ook voor de Russisch-orthodoxe kerk.
Op zaterdag 29 nov. bezoekt Franciscus in Istanboel de Hagia Sofia en de Blauwe Moskee en heeft hij een ontmoeting met patriarch Bartolomeus. In de (rk) kathedraal van de Heilige Geest draagt hij voor de katholieke gemeenschap in Istanboel een heilige mis op. Op zondag 30 nov. viert hij samen met de orthodox-Byzantijnse gemeenschap het hoogfeest van de apostel Andreas. Die wordt beschouwd als de stichter van de christelijke kerk van Byzantium, later Constantinopel. Een bezoek aan het huis van Maria, in de buurt van Efese, zit er wegens tijdgebrek niet in.
Speculaties dat paus Franciscus een bliksembezoek zal brengen aan de meer dan 100.000, grotendeels christelijke oorlogsvluchtelingen aan de Turks-Iraakse grens wil het Vaticaan niet bevestigen en het lijkt – gezien het overvolle programma van de paus – ook onwaarschijnlijk. Maar Franciscus heeft eerder voor verrassingen gezorgd.
franswijnands@telenet.be