een boek van Walter Kasper
Kasper’s boek: “barmhartigheid verwaarlozen = crimineel en catastrofaal”
Walter Kaspar (1933) was professor in de Dogmatiek, later bisschop van Rottenburg. Hij werd tot kardinaal verheven en was tot 2010 voorzitter van de pauselijke Raad tot bevordering van de eenheid der christenen.
Hij schreef een boek dat in de huidige discussies in de katholieke kerk van fundamentele betekenis is: Barmhartigheid, een grondbegrip van het evangelie en sleutel tot het christelijk leven.
Het boek is intussen in het Engels vertaald.
Uit de bespreking van deze Engelse vertaling, door Thomas Ryan in The National Catholic Reporter, citeren we gedachten die het belang van ‘barmhartigheid’ illustreren. We baseren ons daarbij op een vertaling van Martin Lorijn. Het is ons niet bekend of een Nederlandse vertaling zal worden uitgebracht.
The Essence of the Gospel and the key to christian life
door Walter Kasper, vertaald uit het duits door William Madges uitgegeven in de VS door Paulist Press, $29.95
Barmherzigkeit, Grundbegriff des Evangeliums – Schlüssel christlichen Lebens , Herder 20144 € 22
Een verwaarloosd begrip
Walter Kasper stelt met kracht dat barmhartigheid in de recente dogmatische theologie is verwaarloosd. Dat heeft teleurstellende en catastrofale gevolgen.
Gelukkig waren er ook mensen als de heilige Johannes XXIII die de voorkeur gaf aan het
“medicijn van de barmhartigheid” boven “dat van de strengheid”, zoals bleek uit de bedoelingen waarmee hij het Tweede Vaticaanse Concilie bijeenriep.
De heilige Johannes Paulus II wijdde er zijn tweede encycliek, Dives in Misericordia, aan en verklaarde Faustina Kowalska heilig. Zij is populair geworden om haar devotie tot de Goddelijke Barmhartigheid.
Ook paus Franciscus heeft de barmhartigheid hoog in het vaandel. Gedurende het conclaaf, toen hij nog kardinaal Jorge Bergoglio was, kreeg hij van Kasper een exemplaar van dit boek en zei “Ah, barmhartigheid! Dat is de naam van onze God.”
Bij zijn eerste Angelusgebed, verklaarde Paus Franciscus “Dit boek heeft me zo goed gedaan. Barmhartigheid”, zo zei Franciscus, “verandert de wereld ……. maakt de wereld minder koud en rechtvaardiger. Het is belangrijk dat we de barmhartigheid van God goed begrijpen”. Aan dat begrip levert dit boek zeker een bijdrage.
Pleidooi voor meer bijbelse benadering
Walter Kaspar maakt in dit boek thema’s die centraal stonden in de debatten van de buitengewone bisschoppensynode over het gezin (oktober 2014), toegankelijk voor een breder publiek. In het bijzonder ging het om de verhouding tussen rechtvaardigheid en barmhartigheid. Dat thema zal in de Synode van oktober a.s. opnieuw aan de orde komen.
Kasper stelt dat barmhartigheid onderbelicht werd in de meest recente theologische discussies omdat de nadruk (tenminste in de Duitse en Franse bronnen die aangehaald worden) lag op een theoretisch en rationeel begrip van God in plaats verhalen over Gods werk in de geschiedenis zoals de Bijbel die brengt. Daarom hebben sommige theologen het moeilijk met het duiden van het mededogen van God. Kasper noemt deze verwaarlozing “pastoraal gezien …. een ramp.”
“Een beeld van God oproepen, die ongevoelig is voor lijden is een reden waarom God een vreemde is geworden en er uiteindelijk voor velen niet toe doet”, schrijft hij.
Kasper werkt zijn stelling uit met behulp van filosofische gegevens en informatie uit verschillende godsdiensten.
Zo herinnert Kasper er zijn lezers bijvoorbeeld aan, dat bij de Islam alle soera’s in de Koran (op één na) beginnen met het aanroepen van de barmhartigheid van God en dat van alle namen voor God, die namen het meest worden gebruikt die de Gods barmhartigheid oproepen.
Dat alles brengt hij in relatie met wat de bijbel en de theologie aandragen. Vervolgens gaat hij in op gevolgen van dat alles voor het individu, de kerk en de sociale verbanden waarin mensen leven. Hij sluit af met een hoofdstuk over Maria als oerbeeld van barmhartigheid.
Eigen pastorale ervaringen
Kasper put ook uit de eigen pastorale ervaring als bisschop. Hij beschrijft God als iemand die ons “aanbevelingen doet” en ons “voor zich probeert te winnen”, maar ons niet “dwingt’ of ‘overweldigt”. We “mogen hopen op de verlossing van ieder, maar feitelijk kunnen we niet weten dat iedereen zal worden verlost. Goddelijke zowel als menselijke vrijheid blijven een mysterie.”
Kasper vat samen in de gedachte dat “God in zijn barmhartigheid elke mens tot het allerlaatste zal proberen te bereiken; Barmhartigheid zet de hele heiligengemeenschap in beweging ten behoeve van ieder individu, terwijl zij de menselijke vrijheid radicaal serieus neemt. Barmhartigheid is de goede, troostrijke, opbeurende, hoopgevende boodschap, waarop we in elke situatie kunnen bouwen; we kunnen erop vertrouwen in leven en dood. Onder de mantel van barmhartigheid is plaats voor ieder van goede wil.”
Vaak toont hij verfrissende ruime opvattingen, die goedheid aantreft op onverwachte plaatsen en over de grenzen van religies, politiek en filosofie heen. Hij put uit kunst, liturgie en taal om zijn argumenten kracht bij te zetten..
Door het zo aan te pakken geeft hij het Godsbeeld weer, dat hij voorstaat. “Barmhartigheid vormt de kern van Gods rechtvaardigheid.”
Christenen: getuigen van barmhartigheid
Kaspers nieuwste boek is het werk van een terecht befaamde geleerde. Het vormt een stevig fundament voor anderen om er in andere contexten op te bouwen. Ook is het ‘t rijpe werk van iemand, die is opgegroeid tijdens de opkomst van Hitler, die getuige is geweest van grote veranderingen in de kerk en voortrekker is geweest bij het bevorderen van de eenheid tussen christenen en de verzoening met het Jodendom.
Met een wijsheid die voortkomt uit veel ervaring, probeert Kasper niet alleen om te informeren, maar ook om te veranderen en wel nu. Hij sluit het langste hoofdstuk van het boek af met een soort nawoord, dat niet de vermoeidheid van een tachtigjarige weergeeft, maar gedrevenheid, die de kerk en de wereld moeten horen: “De ervaring van de goddelijke barmhartigheid moedigt ons aan en verplicht ons getuigen te worden van barmhartigheid in de wereld. ……. Menselijke barmhartigheid …….. is de concrete vorm van Goddelijke barmhartigheid in de wereld.”
[Thomas Ryan is professor theologie en ambt aan de Loyola University New Orleans.]
Vertaling: Martin Lorijn
Bewerking: Bart Verreijt