In de National Catholic Reporter troffen we een opvallende bijdrage aan van Nicole Sotelo, in de USA een bekend schijfster over het thema vrouwen en spiritualiteit.
Ze belicht de betekenis van Theresia van Avilla, kerklerares die 500 jaar geleden de orde van de Karmelietessen hervormde. Theresia zette een ontwikkeling in gang die, wat de positie van de vrouw in de kerk betreft, tot in onze dagen gelding heeft, een ontwikkeling die nog steeds niet is voltooid. 

 

 

De overlevingsgids voor katholieke vrouwen van Theresia van Avilla

door Nicole Sotelo

Onderwaardering van vrouwen
Toen ik als jong meisje hopeloos verliefd was op God, gaf een zuster me twee boeken over Theresia van Avilla. Ik ontdekte later dat Theresia en ik nog iets meer gemeen hadden dan onze liefde tot God: zorg om de gelijkwaardigheid van vrouwen. Theresia was er getuige van dat vrouwen eraan leden dat de kerk hun kwaliteiten niet waardeerde, en probeerde daar verandering in te brengen. Als onderdeel van haar hervormingen schreef ze een handboek voor gebed, of, zoals ik het liever zou betitelen een 16e-eeuwse overlevingsgids voor vrouwen.

In die tijd konden officiële kerkelijke figuren zich niet voorstellen dat vrouwen in staat zouden zijn met God een relatie aan te gaan in gebed.Zij waren van oordeel dat het ‘geestelijke gebed’ of het ‘contemplatieve‘ gebed gevaarlijk was, als het niet onder leiding (van mannen natuurlijk) werd beoefend. De Inquisitie had nog onlangs een aantal gebedenboeken afgekeurd en het gebed van vrouwen was in het bijzonder verdacht.

De weg van volmaaktheid
Nadat Theresia’s biechtvader haar had verboden om haar autobiografie te delen met haar medezusters, schreef een ander boek: De Weg van Volmaaktheid. In onze dagen wordt dat boek beschouwd als een klassieker op het vlak van spiritualiteit en gebed. Ik zie het als een spirituele klassieker over de emancipatie van vrouwen.

Theresia was een kerkhervormster van hoog niveau. Ze was zich er van bewust dat het niet voldoende was om de uiterlijk structuren te hervormen maar was van mening dat ook de innerlijke geloofsovertuiging herzien moest worden. Vanzelfsprekend verwerkte ze dit inzicht in haar hervorming van de orde van de Karmelietessen waar ze inzette op de verandering van het zelfbegrip over de vrouw en het zelfbeeld van iedere zuster.

In haar boek zocht Theresia haar basis in de Schrift met de uitspraak: ‘Toen U Heer, op onze wereld rondwandelde minachtte U vrouwen niet, integendeel, U hielp hen met grote compassie. En U vond evenveel liefde en nog meer geloof in hen dan U aantrof bij mannen’.

Laat je het gebed niet ontnemen
Zij hield haar medezusters voor dat de officiële kerkfiguren van haar dagen die vrouwen veroordeelden, niet handelden in overeenstemming met de Grote Rechter, ‘aangezien de rechters van deze wereld, zonen van Adam zijn en allemaal mannen, is er geen deugd bij vrouwen die zij niet verdacht vinden’.

Theresia spoort haar medezusters aan om te geloven in hun eigen kwaliteiten, om te bidden tot God en om toegang tot Hem te zoeken. ‘Als iemand je zou vertellen dat het gebed gevaarlijk is, beschouw hém dan als het echte gevaar en zorg dat je bij hem wegkomt.’

In het bijzonder moedigde zij haar medezusters aan om voortdurend te bidden, ondanks de tegenwerking van kerkelijke gezagsdragers. “Hou vol dochters want ze kunnen het Onze Vader en het Wees gegroet niet van je wegnemen.’

Deze zin werd later uit dit manuscript verwijderd nadat een van haar censors in de marge had geschreven: “het lijkt er op dat ze kritiek geeft op de leden van de Inquisitie die boeken over gebed tegenhielden.’ En zo was het ook.

Tegenwerking

Theresia had veel te verduren om haar stoutmoedig geloof, zoveel is zeker. De kerkelijke overheden die zeiden dat haar ‘ervaringen van de duivel kwamen en die haar huisarrest oplegden, deden haar talrijke processen aan. In een eerder boek ‘Het boek van haar leven’, geeft ze toe: ‘ er waren genoeg aantijgingen die me gek gemaakt zouden kunnen hebben’.

Maar Theresia wist dat de zaken een keer zouden nemen. “Ja, de dag zal komen, mijn Koning, dat ieder gekend zal worden voor wat ze waard is… Ik zie dat dit tijden zijn waarin ik er verkeerd aan zou doen om dappere en sterke zielen te onderschatten, zelfs al zijn het vrouwen,’ schreef ze in de ‘Weg van Volmaaktheid’.

Ze zei haar medezusters dat God hen de moed zou geven die ze nodig hadden. Ze was ervan overtuigd dat wanneer er een of twee zonder vrees doen wat het beste is, de hele situatie zou beginnen te veranderen.

Vooral spoorde ze hen onverschrokken aan om in vertrouwen voort te gaan: “Het berokkent je schade als je deze weg in vrees bewandelt. Het is van groot belang voor je om te weten dat je op het rechte pad bent.’
Dat rechte pad leidde tot de hervorming van Theresia’s religieuze orde zo lang geleden. Daarom vieren Karmelietessen van over de hele wereld volgende maand de 500e verjaardag van haar geboorte.

Onvoltooide hervorming

De hervorming van een Kerk die vrouwen op hun werkelijke waarde weet te schatten, is echter duidelijk nog niet voltooid.
Paus Franciscus heeft vrouwen aangeduid als: ‘de aardbeien op de taart‘, een visie die laat zien dat katholieke vrouwen nog steeds niet volledig gelijkwaardig zijn. Opnieuw te rade gaan bij Theresia van Avilla kan ons verder helpen. Zij is de 16e-eeuwse heilige die de waarde van vrouwen onderkende en een krachtige gids schreef voor hun gebedsleven. Theresia’s geschriften raakten het hart van vrouwen bijna vijf eeuwen geleden, zij spreken nog boekdelen, ook vandaag de dag.