– door Frans Wijnands –
Een Kerk van en voor de armen. Dat is de nadrukkelijke boodschap die paus Franciscus sinds zijn aantreden verspreidt. Met één aanvulling: de kerk is er ook voor de rijken, natuurlijk. Maar dat is wat anders dan een rijke Kerk. Tot zover de theorie.
schoonmaakactie
De praktijk is de eeuwen door heel anders geweest en dan met name in het bestuurscentrum van die rk-kerk: Rome, het Vaticaan. Ongeschoeide Capucijnen, eenvoudige dorpspastoors, bedelmonniken, onbaatzuchtige missionarissen en zo meer stonden dicht bij de gelovigen. Maar het gros van gemijterde prelaten stond er boven. Andere tijden, andere zeden… Maar wat toen ‘gewoon’ was, althans verklaarbaar in die geest van die tijd, is dat nu niet meer. Ondanks alle versoberingen in de afgelopen tientallen jaren – met name in de liturgie – blijft de rk-kerk last hebben van die rijke, soms protserige uitstraling. Bovendien valt niet te ontkennen dat de kerkelijke staat een riant bezit aan onroerend goed heeft. Dat is zichtbaar. Maar de beleggingen, de inkomsten, de uitgaven en niet te vergeten de verkwistingen zijn veelal duistere zaken. Johannes Paulus II en Benedictus XVI zijn voorzichtig begonnen met de financiële hervormingen en Franciscus zet dat zuiveringsproces verbeten door. Hij wil orde op geldzaken. Hij wil weten wie waarom wat en waar aan uitgeeft. Het lijkt er alleen op dat niet iedereen in het Vaticaan blij is met die schoonmaakactie.
Vatileaks 2
Opnieuw zijn de afgelopen weken vertrouwelijke documenten gestolen en doorgespeeld aan (minstens) twee journalisten die er gretig gebruik van hebben gemaakt om letterlijk een boekje over de Vaticaanse huishouding open te doen. Dat leest als een trein. Of het allemaal waar is lijkt van ondergeschikt belang. De paus, zijn woordvoerder en ook ingevoerde Vaticaankenners bezweren dat het grotendeels sneeuw van gisteren is; bekende en/of achterhaalde feiten en cijfers.
De ‘onthullingen’ zijn grotendeels gebaseerd op interne rapporten van een Vaticaanse adviescommissie (geestelijken en leken) die vorig jaar werd opgeheven en geen enkele rol meer speelt. De paus is met zijn hervormingen intussen al verder dan in de boeken wordt gesuggereerd en hij liet onverbloemd weten dat hij zich door dat soort publicaties niet zal laten afleiden van zijn bedoeling om maximale helderheid in de financiële beslommeringen van de Kerk te brengen.
Pijnlijk
Maar op weg naar dat doel kan de paus de achteruitkijkspiegel niet blijven negeren. Dat sommige kardinalen op grote voet leefden (leven?) kan ook de paus niet ontkennen. Dat er medewerkers zijn opgepakt en worden verhoord wegens diefstal van vertrouwelijke documenten is een realiteit, dat er miljoenvoudig is gesjoemeld met de Pieters Penning – het fonds met vrijwillige bijdragen van vaak armlastige gelovigen – , en dat er geknoeid is met zalig- en heiligverklaringen lijkt moeilijk te weerleggen.
Het is voor paus Franciscus pijnlijk dat in de nieuwe golf schandaalverhalen ook een van zijn naaste medewerkers, de Australische kardinaal George Pell wordt genoemd; de man die de paus heeft aangesteld als kardinaal-prefect van het Secretariaat voor de Economie. Een forse prelaat die kennelijk van het goede leven houdt: dure kleding, businessclass-vluchten, royale uitgaven. Pell ontkent; uiteraard!
Een kwalijk hoofdstuk betreft het Vaticaanse onroerend goed. Het beheer daarvan is toevertrouwd aan een apart bureau, APSA. Het Vaticaan, althans een reeks van kerkelijke organisaties zoals Congregatie Propaganda Fide (belast met de Evangelisatie van de volkeren), bezit duizenden woningen en appartementen in de Romeinse binnenstad. Die zijn deels primair bedoeld voor medewerkers van het Vaticaan. Geen sociale woningbouw, maar riante onderkomens die ver onder de marktprijs worden verhuurd en waarbij vriendjespolitiek schering en inslag is. De Vaticaanse onderzoekers verdenken de Italiaanse bankier Gianpietro Nattino ervan dat hij – via een gecodeerde rekening bij de APSA – twee miljoen euro naar zijn Zwitserse bankrekening heeft overgeheveld, opvallend genoeg daags voordat alle bankrekeningen bij APSA werden geblokkeerd als onderdeel van het hervormingsproces.
De paus verzuchtte onlangs weer eens ‘wat ’n triestigheid het is om te zien hoe sommige bisschoppen en priesters worden aangetrokken tot het geld. Maar Kerk betekent dienstbaar zijn; niet om bediend te worden’. De vraag blijft of Franciscus – ondanks schandalen en verkapte tegenwerking – er in slaagt orde op zaken te stellen. Vooralsnog blijft de combinatie Kerk en Geld een bedwelmende en intrigerende cocktail.
franswijnands@telenet.be