Vaticaan kan niet zonder sociale media
Verspreiding van het Evangelie kosten handenvol geld
– door Frans Wijnands –
Zou u de Vaticaanse media willen reorganiseren?, meer op elkaar afstemmen?, moderniseren? Dat vroeg paus Franciscus aan mons. Dario Viganò, een jaar geleden. ‘Natuurlijk, Heilige Vader’ , – wat kun je anders…? – , en vanaf dat moment werd de 52-jarige Italiaanse priester en filmspecialist Viganò prefect van het gloednieuwe pauselijke Secretariaat voor de Media. Vier jaar heeft hij zichzelf gegeven om de klus te klaren. Dag en nacht puzzelend hoe je een krant, een voorlichtingsapparaat, een radio- en een tv-station, een uitgeverij/drukkerij, een fotodienst en een riedeltje sociale media onder één paraplu kunt brengen? Alles bij elkaar zijn er bijna 700 werknemers bij deze operatie betrokken.
Reorganiseren is een bittere economische noodzaak: de verspreiding van het Evangelie kost het Vaticaan jaarlijks handenvol geld. Het kan efficiënter, zuiniger, vindt ook de paus. Maar tegelijk luidt zijn opdracht dat er geen ontslagen mogen vallen. En personeelskosten zijn bij elke reorganisatie nu eenmaal de eerste post waar in gesneden wordt. Dus dat betekent herplaatsingen naar andere diensten in Vaticaanstad.
Mons. Viganò schetst in een paar zinnen een tamelijk somber beeld: bij Radio Vaticana werken 350 mensen die in 45 talen radio maken op de klassieke wijze, namelijk eenrichtingsverkeer naar de luisteraar. Wereldwijd. Zoals het begon in 1931 toen radio-pionier Gugliemo Marconi op verzoek van de toenmalige paus de Vaticaanse radiozender bouwde.
Maar wie luistert er nog naar de korte golf?, vraagt mons. Viganò zich hardop af? Waarom hebben Europese minderheidstalen een eigen uitzending en geven we niet meer geld uit aan het bereiken van katholieke diaspora verder weg, zoals in China?. Radio Vaticana boekt elk jaar een verlies van zo’n 30 miljoen euro. Dat is onaanvaardbaar’. Zoals het ook niet langer houdbaar is dat de radio en de Vaticaanse krant elk hun eigen vertalingen van de pauselijke toespraken maken en uitzenden/publiceren. Er wordt te veel op eigen houtje gedaan en dus ook te veel dubbel werk verricht.
Met de Vaticaanse krant, de Osservatore Romano (een 30-tal werknemers), is het niet veel beter gesteld: jaarlijks tekort van 5 miljoen euro. ‘Dat is niet ons geld, maar geld wat we van de gelovigen van over de hele wereld hebben ontvangen. Dat vraagt om een verantwoord beleid; elke euro moet te verantwoorden zijn’. Alleen de Vaticaanse tv doet het (financieel) goed.
Op een gastcollege op de Universiteit van het Heilig Kruis in Rome vertelde mons. Viganò onlangs aan de studenten dat hij bij zijn hervormingsplan onder meer het managementmodel van het Walt Disney-bedrijf als voorbeeld heeft. ‘Maar wij hebben een andere doelstelling, andere doelgroepen. Zij zijn commercieel gericht. Onze opdracht is en blijft een apostolische’
Kosten drukken en werkgelegenheid garanderen zijn belangrijke elementen, maar onze taak is om – via de lokale kerken – de harten van de gelovigen te bereiken. Dat lukt niet langer met de Osservatore. De krant wordt in oplage terug geschroefd en wordt een soort ‘staatscourant’ voor de Vaticaanse incrowd, maar wel met een meertalige, wereldwijd verspreide weekeditie.
Het gedrukte woord staat nu eenmaal onder druk. Kijk naar het eens gezaghebbende, overal in Italië verkrijgbare. katholieke weekblad Famiglia Cristiana. Het blad verkeert in zwaar weer; de oplage loopt schrikbarend terug. Nog een voorbeeld: ‘De Vaticaanse uitgeverij zou zich veel meer op kwaliteitsuitgaven moeten richten. Boeken uitgeven die nu door andere, elkaar beconcurrerende katholieke uitgeverijen op de markt worden gebracht. Er worden trouwens veel te veel onnodige boeken en drukwerken gepubliceerd’, merkt mons. Viganò langs z’n neus weg op.
Meer dan een halve eeuw was Radio Vaticana tot in alle uithoeken van de wereld de stem van de paus en de kerk. Dat is niet meer zo. Er zijn nieuwe communicatiemiddelen, die makkelijker te raadplegen zijn, sneller, actueel op de minuut: de sociale media. Die worden het speerpunt van het Vaticaanse informatie- en communicatiebedrijf; van Twitter tot Facebook, Instagram, het hele internet. En als het aan Viganò ligt met minder mannen (minder clericaal), meer vrouwen en vooral meer jongeren.
De reorganisatie gebeurt dus vanwege economisch/financiële en structureel-organisatorische redenen. Maar mons. Viganò heeft zich nòg een opdracht gesteld, namelijk het niveau van het totale voorlichtingsapparaat verbeteren. Onuitgesproken doelt hij op de gezapigheid, de sleur bij diverse Vaticaanse media-onderdelen. Hij wil een optimale beroepsethiek bij alle journalisten die voor het Vaticaan werken. En de journalistieke kwaliteit mag best hoger…
Het klopt dat de paus open staat voor alle vormen van taal, communicatie, contact. Viganò praat meermaals per week met Franciscus over de voortang van de reorganisatie. Met de paus als vurig aanhanger van sociale media moet die hele reorganisatie toch een plezierige taak zijn? De stilte na die vraag is veelzeggend. En dan komt het antwoord: ‘Dat is het ook wel, maar het gaat zo verschrikkelijk moeizaam. Je moet steeds blijven uitleggen, je moet alle betrokkenen met elkaar laten praten, aan elkaar laten wennen. Er is een overheersende angst voor verandering. Iedereen wil graag blijven doen wat hij of zij al zo lang doen. En dat kan nu eenmaal niet meer’.
franswijnands@telenet.be