– door Frans Wijnands –
Klagende middenstand
De middenstand van Castel Gandolfo klaagt al weken aan een stuk. In het stadje, hoog in de Albaanse heuvels, een kilometer of dertig ten zuiden van Rome, staat het zomerverblijf van de paus(en). Sinds eeuw en dag neemt de paus in de zomermaanden er zijn intrek. Om te genieten van de landelijke rust, de koelere lucht maar vooral om even op adem te komen. Voor de middenstand zijn die zomermaanden een gouden periode. Want duizenden pelgrims bezoeken dan het stadje, speciaal op de woensdagen als de paus er zijn audiënties houdt.
Vakantie paus?
Maar paus Franciscus heeft besloten om ook deze zomer in Rome te blijven. Er is immers werk aan de winkel, Vakantie?, hoezo? Hij zal de komende weken ongetwijfeld af en toe een adempauze inlassen, maar hij wil geen weken weg uit het Vaticaan, weg van het bestuurscentrum van de rooms-katholieke kerk. De paus heeft haast. Hij heeft in het verleden al eens gezegd dat hij maar weinig tijd heeft; eigenlijk wel logisch voor iemand die eind dit jaar 80 wordt. Dat bracht de Amerikaanse Vaticaan-watcher John Allen er onlangs nog toe om in een van zijn columns de paus op te roepen ‘om in Godsnaam even te pauzeren’ : ‘For God’s sake, take a break!’.
Hervormingen doorzetten
Bij zijn aantreden heeft Franciscus zich onder meer tot doel gesteld om de kerk bestuurlijk te hervormen, om de bezem te halen door het verstofte, gecompliceerde, ondoorzichtige bestuursapparaat dat doorgaans wordt aangeduid als de Curie. En door het in opspraak geraakte financiële beleid. Hij streeft naar ‘een arme kerk’ en legt de grootste nadruk op een bezield pastoraat. Een priester – of hij nu dorpspastoor of kardinaal is – moet er op de eerste plaats zijn voor zijn kudde en niet voor zichzelf. Hun eerste taak is om de blijde boodschap van Christus met nieuw elan onder de mensen te brengen en zodoende (mogelijk) een deel van hen terug te halen in de kerken die zij in de massale secularisatie van (West)Europa de afgelopen decennia hebben verlaten.
Dat persoonlijke credo brengt de paus in praktijk door benoemingen van pastoraal ervaren medewerkers, door het instellen van nieuwe commissies, zoals de meest recente die een studie gaat opzetten over vrouwelijke diakens in de rk-kerk en door het bespreekbaar stellen van taboes: zoals een versnelde kerkelijk-juridische procedure om gescheiden gelovigen tot het sacrament van de eucharistie toe te laten en een barmhartiger omgang met holebi’s.
Hij laat daarbij de opvattingen van de rk-kerk inzake abortus en euthanasie, over het celibaat en het homohuwelijk niet onbesproken, maar verandert er niets aan. Geen enkele paus kan op eigen houtje die standpunten radicaal veranderen. Maar een paus kan wèl zelfstandig de bestuursstructuur van de kerk hervormen. En dat doet Franciscus, kennelijk ervan uitgaande dat een modern bestuur beter kan luisteren naar de maatschappij; zeker als de nieuwe functionarissen aantreden met grote ervaring in de zielzorg.
Opmerkelijke benoeming
Dat is bv. het geval met mgr. Kevin Farrell (67), tot 1 september as. nog bisschop van Dallas. Dan verhuist hij naar Rome, naar het Vaticaan. Waar overigens ook zijn oudste broer Brian al een hoge positie bekleedt. Hartje-zomer is een hoogst ongewone tijd voor ingrijpende besluiten en benoemingen, maar de paus stoort zich niet aan de traditionele, zomerse ‘kalmpjesaan-periode’. Hij benoemde deze Amerikaanse bisschop van Ierse komaf zeer verrassend tot prefect van het nieuwe super-dicasterie (zeg maar departement) voor de leken, het gezin en het leven. Bisschop Farrell wordt de man die in eerste instantie binnen het Vaticaan te maken krijgt met alle maatschappelijke levensvragen waar de rk-kerk mee geconfronteerd wordt. Dus abortus en euthanasie. Maar ook over de rol van de leek.
Opmerkelijk is dat mgr. Farrell lid is van de ‘Legionairs van Christus’, een kleine, conservatieve priestercongregatie die zich als taak heeft gesteld om leken zoveel mogelijk te betrekken bij de evangelisatie. Vanwege aanhoudende geruchten liet paus Benedictus XVI in 2009 een onderzoek instellen naar de stichter van de Legionairs, de Mexicaanse pater Marcial Maciel. Die overleed in 2008. Maar in weerwil van het verzoenende gezegde ‘over de doden niets dan goeds’, kwam het Vaticaan alsnog tot de conclusie dat er sprake was geweest van immoreel gedrag van Maciel.
Het is een uitgekiende, bijna sluwe benoeming van de paus. De Ierse katholieken zullen blij zijn dat ‘een van hen’ op die post is benoemd. Maar vooral in Amerika is er brede instemming. De paus heeft met recente uitspraken over het kapitalisme, over egoisme en geldzucht en met zijn ‘groene’ encycliek over het milieu in Amerika meer afkeuring dan bijval gekregen. Als er over conservatieve, althans behoudende katholieken wordt gesproken dan gaat het doorgaans over Ieren, Polen. Maar vergeet in dat rijtje de Amerikaanse katholieken niet. Die staan in meerderheid bekend als puriteins, uiterst traditioneel, zeg maar conservatief. Met de benoeming van mgr. Farrell lijkt de paus de Amerikaanse gelovigen gerust te willen stellen. Kevin Farrell is geen spectaculaire nieuwlichter, maar wèl een door de wol geverfde pastor en zielzorger. En dat telt bij Franciscus.