door Pieter Anko de Vries

 

Populisten in Nederland, maar ook in andere landen, wakkeren een verondersteld onderscheid aan tussen ‘het volk’ en ‘de elite’. Dat het volstrekt onduidelijk is wat ‘het volk’ en wat ‘de elite’ is doet blijkbaar niet ter zake. In ieder geval wordt er vrijwel nooit een definitie gegeven van beide begrippen. Het volk dat Geert Wilders zegt te vertegenwoordigen is slechts een minderheid van alle kiezers. Wie of wat is dat volk eigenlijk? En die elite: zijn dat journalisten, volksvertegenwoordigers, wetenschappers of opiniemakers? Niemand die het weet.

In het winternummer van Christen Democratische Verkenningen, het kwartaaltijdschrift van het Wetenschappelijk Instituut (WI) van het CDA wijdt oud-minister en oud-directeur van het WI Ab Klink in een van de bijdragen enkele gedachten aan de rol van de elite in onze huidige samenleving. De titel van het tijdschrift is Hoop als politieke deugd. Een titel die wil aansluiten bij de maatschappelijke en politieke verwarring die op dit moment aan de orde van de dag lijkt te zijn in westerse samenlevingen.

Klink komt tot de conclusie dat elites nodig zijn. Mensen binnen en buiten de politiek die tot de verbeelding spreken en die anderen kunnen meenemen om te leven in hoop. Deze elite moet worden gezien als hoopdrager. Het staat volgens Klink vast dat er voor heel veel vraagstukken geen gemakkelijke oplossingen zijn. En wie pretendeert die wel te hebben, bedriegt het volk met valse hoop.

Meerderheid

Klink gelooft niet in de vaak gehoorde opvatting dat de meerderheid van de kiezers achter populisten aanlopen die ‘het volk’ tegenover ‘de elite’ stellen. ‘Ook dit jaar kreeg de zwaar impopulaire Clinton veel meer stemmen dan Trump. Trump haalde 25 procent van alle stemgerechtigden. ‘Ook al zit hij er, ook al is de brexit een feit en ook al ademt populistische Europa erbij op: de silent majority is niet populistisch. Maar daar schieten we anderzijds niet zoveel mee op als die majority niet of onvoldoende in stelling wordt gebracht of als antwoorden ontbreken.’

Klink vindt dat er daarom een ‘elite’ nodig is die de zorgen van mensen vertolkt en die ook hun dilemma’s benoemt. En dan gaat het niet om makkelijke oplossingen. Bijvoorbeeld dat je niemand ongehoord kunt terugsturen naar oorlogsgebieden. Aan de andere kant moet je rekening houden met het draagvlak in de samenleving en de impact die groepen mensen hebben die andere waarden aanhangen dan die wij gewoon zijn.

Er is charisma nodig, zegt Klink. Charisma niet als narcistische persoonlijkheidstrek, maar ontleend aan ‘waarden en realistische vergezichten’. Volgens hem moeten niet referenda de dienst uitmaken, maar mensen die het vertrouwen van het volk krijgen en gezag ontlenen ‘om complexe maatschappelijke problemen aan te vatten middels het aanreiken van nieuwe perspectieven’. Echte leiders praten dus het volk niet naar de mond maar lopen voor de troepen op, zoals de vertegenwoordigende democratie ooit was bedoeld.

Hoop als politieke deugd. Christen Democratische Verkenningen, Winter 2016. Boom Tijdschriften, 19,50 euro

 

bron: hetgoedeleven.com