Getuigenis van immigranten
“We hebben niet echt een keuze. Ons land geeft ons niet de mogelijkheid om de kost te verdienen en een waardig leven te leiden”, zegt Olivier, een 43-jarige Ivoriaan, werkloos en vader van vier kinderen. Volgens hem is emigreren naar Europa de enige mogelijke uitweg uit zijn precaire leven. Hoewel hij nog niet aan de clandestiene reis is begonnen, is hij vastbesloten dit wel te doen.
Gefantaseerd eldorado
Tien jaar jonger dan Olivier heeft Ousmane tussen 2015 en 2018 al geprobeerd dit gefantaseerde eldorado te bereiken. Tijdens een reis die hem eerst met het vliegtuig van Ivoorkust naar Benin en vervolgens te voet naar Niger, Algerije en Marokko bracht, bracht hij tussen de 1.500.000 en 2 miljoen CFA-frank (tussen 2.500 en 3.300 dollar). Hij heeft Europa nooit bereikt. ” De wanhoop dwong mij om Ivoorkust te verlaten”, herinnert hij zich. “Ik dacht dat er geen uitweg meer was. We studeren, we zoeken werk, we doen veel moeite, maar uiteindelijk is het allemaal tevergeefs.” Tijdens de reis stierven “sommige mensen met wie ik was begonnen.” Maar dit weerhield Ousmane niet van zijn doelpunt. “Ik ben doorgegaan omdat ik sowieso moest kiezen tussen de dood en het leven.”
Voor vrouwen is de migratiereis nog gevaarlijker. Ongeveer tien jaar geleden zette Sylvie haar zinnen op het bereiken van Italië. Hiervoor stapte ze eerst op het vliegtuig naar Tunesië. Daar ontmoette ze een profvoetballer met wie ze een relatie begon. “Alles was in orde zolang hij voor zijn club speelde”, herinnert ze zich. “Maar zijn contract liep af en werd niet verlengd. We kregen een kind en ik was zwanger van een ander. Hij spoorde me aan om de reis naar Europa te hervatten. Hij verzekerde me dat mensen, sinds ik zwanger was en een jong kind had, het zouden nemen heb medelijden met ons.”
‘Mensen vochten om voedsel’
Fout. “Het was een nachtmerrie.” De reis tussen Tunesië en Libië was eindeloos voor de zwangere vrouw en haar jonge kind. Ze liepen urenlang, zonder voedsel, en gingen van de ene smokkelaar naar de andere voordat ze aan hun lot werden overgelaten in de Libische woestijn. Medio 2017 kwamen ze in een migrantencentrum terecht. “Het leven was zwaar”, zegt de nu 41-jarige hoofdschuddend. “Mensen vochten om voedsel, en sommige vrouwen namen hun toevlucht tot prostitutie om het leven van hun partner te redden.” Terwijl Sylvie uiteindelijk terugkeerde naar Ivoorkust, liet de ervaring haar diepe littekens na.
Sally, een 28-jarige alleenstaande moeder, is een van Sylvie’s ongelukkige metgezellen. Haar avontuur begon met rekrutering op Facebook. “Een vriendin die in Tunesië was, heeft contact met mij opgenomen om mij daar een baan aan te bieden”, zegt ze. “Ze vertelde me dat het goed betaald was en ze heeft zelfs voor mijn vliegticket betaald.” Een vrijgevigheid die uit eigenbelang bleek te zijn. ‘Bij mijn aankomst in Tunesië,’ vervolgt de jonge vrouw, ‘heeft mijn vriendin al mijn documenten meegenomen en een contract voor mij getekend. Als je een contract hebt, neemt de persoon die het vliegticket heeft betaald al je salaris in, gedurende een periode variërend van vijf tot zeven maanden.” Wekenlang werkte Sally tot 19 uur per dag om het ‘contract’ terug te betalen.
Zodra haar schuld was betaald, kon Sally haar reis naar Europa, via Libië, hervatten. Smokkelaars boden aan haar mee te nemen op de reis voor 1.300 dollar, al haar spaargeld. Net als anderen werd ook zij door de smokkelaars in de steek gelaten en bevond ze zich zonder water of hulp in een kamp met duizenden mensen. “Op een dag”, herinnert Sally zich, “vielen rebellen ons kamp aan. We wilden vluchten, maar ze begonnen op ons te schieten. Een jonge Kameroener van 18 jaar viel, gewond aan zijn been. We konden niets doen om hem te helpen.”
Racisme, verkrachting, geweld en dood
De jonge vrouw werd uiteindelijk gevangen genomen door de aanvallers. “Ze brachten ons naar verlaten huizen. Ze kleedden ons uit om ons te fouilleren en ons geld af te nemen. Omdat we geen geld meer hadden, wilden sommigen van hen ons misbruiken. Ik werd alleen gered door de tienerzoon van een van de rebellen die smeekte zijn vader om het niet te doen.”
Adeline van haar kant kreeg tijdens haar poging om Europa te bereiken dagelijks te maken met racisme in Algerije en Libië. “Toen ik over straat liep, werd ik beledigd en een ‘smerige neger’ genoemd. Het brak me, en ik trok me terug in mezelf en dacht er alleen maar aan om naar huis terug te keren.”
Racisme, verkrachting, geweld en dood markeren het pad van deze migranten. Jules, 25 jaar oud, dankt zijn leven alleen aan het verraad van zijn vrienden. “Twee vrienden hebben mij overtuigd om met hen door Niger te migreren. Toen we daar aankwamen, stalen ze de 600.000 CFA die ik had gespaard om mijn reis te financieren.” Dankzij de hulp van een echte vriend slaagde hij erin terug te keren naar Ivoorkust. Wat de dieven betreft, hun onrechtmatig verkregen winsten kwamen hen niet ten goede: “ze stierven tijdens de oversteek over de Middellandse Zee.”
Net als Jules zijn Ousmane, Sally en Sylvie allemaal getraumatiseerd teruggekeerd naar Ivoorkust. “Toen ik terugkwam, heb ik een maand lang niets gezegd omdat de schok zo hevig was geweest”, zegt Sally, nog steeds “geplaagd” door het beeld van de jonge Kameroener die viel tijdens de rebellenaanval. Het is precies de onmenselijke behandeling van migranten in Tunesië en Libië – waarvan video’s wijd verspreid zijn op sociale media – die Marthe, 38, ervan weerhield om aan haar reis naar Europa te beginnen. “Ik had al 150.000 CFA-frank betaald aan een smokkelaar, maar de foto’s van gemartelde migranten en het advies van mijn moeder zorgden ervoor dat ik de reis opgaf. Bovendien heeft een van mijn vrienden zwaar geleden in Marokko, en een andere stierf in Libië.”
De vrijheid om te blijven
Sinds afgelopen maart heeft het Ivoriaanse episcopaat een programma geïmplementeerd om zowel degenen die zijn teruggekeerd na mislukte migratiepogingen als degenen die de reis willen ondernemen, te helpen. Er wordt psychologische ondersteuning geboden aan zo’n zestig terugkerende migranten en zo’n veertig kansarme jongeren die verleid worden door migratie. “Migranten zijn kwetsbaar en hebben vaak aanzienlijke trauma’s ervaren tijdens hun migratiereis”, zegt pater Emmanuel Aka Amon, de nationale uitvoerend secretaris van de bisschoppelijke subcommissie voor migranten, vluchtelingen en mensen in beweging.
Op 34-jarige leeftijd is Moussa een van deze ‘potentiële migranten’ die wordt gesteund door de Ivoriaanse Kerk. Deze jonge interieurarchitect, tevens tegelzetter, elektricien en timmerman, koesterde al lang de wens om naar Canada te emigreren, onder invloed van enkele vrienden. “Ik was erg gemotiveerd om te vertrekken, maar nu denk ik dat ik zo goed zal uitblinken in mijn vakgebied dat mensen van overal naar mij zullen komen zoeken om mijn werk te waarderen.” Philomène, 40, een restauranthouder met een diploma in marketing en management, weerspiegelt hetzelfde sentiment. “Er was een tijd dat werkloosheid en moeilijkheden mij ertoe aanzetten naar de Verenigde Staten te willen migreren”, erkent ze. “Dankzij de Katholieke Kerk heb ik een opleiding in ondernemerschap gekregen. Migratie interesseert me niet meer, behalve misschien een vakantie en dan terugkeren. Ik kan niet zeggen dat alles perfect voor mij is,
De Kerk is niet de enige organisatie die dergelijke steun biedt. Zo werd Ousmane na zijn terugkeer uit Marokko in 2018 opgevangen door de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), een agentschap van de Verenigde Naties. “Dankzij IOM kon ik een opleiding in de agronomie krijgen”, zegt hij. “Ik dacht dat ik, omdat ik alles kwijt was, opnieuw moest beginnen, te beginnen met trainen.” Vijf jaar later vindt hij ‘klusjes’, is getrouwd en vader van twee kinderen.
(*De namen van alle migranten of potentiële migranten zijn veranderd om hun anonimiteit te beschermen)
bron: https://international.la-croix.com/news/world/from-the-roads-of-death-to-return-testimonies-of-ivorian-migrants/18389
beeld: artsen zonder grenzen