Onze correspondent in Vlaanderen, Frans Wijnands, beschouwt de formatieprocessen en dringt door tot de kern van de zaak, zowel voor Vlaanderen als voor Nederland.
GENT
repect voor de koning
Zonder de vorst zou dit land in een immens diepe crisis zitten’, aldus de Belgische Minister van Staat, Louis Tobback, over de voortdurende regeringscrisis in zijn land.Kun je nagaan wat voor rotzooitje het zou zijn, zonder koning Albert II… Tobback is socialist en republikein; een van de laatsten dus van wie je zulke lovende woorden over de koning en de monarchie zou verwachten.’Ik blijf republikein, maar een president zou bij ons nooit lukken; met Vlamingen, Walen, Brusselaars en Duitstaligen vindt je nooit een consensusfiguur. Juist in kritische situaties als de huidige bewijst de monarchie haar nut’. Inderdaad blijkt koning Albert een gewiekst regisseur van de onderhandelingen ook al hebben die tot nu toe nog niet tot een meerderheids-coalitie geleid. Niettemin is er een groeiend respect voor de koning; bij politici en burgers, ongeacht hun moedertaal. Er wordt naar hem geluisterd en hij blijft de hoofdrolspelers dwingen hun verantwoordelijkheid te nemen.
vertrouwen het meest gebruikte woord
Kennelijk hebben de twee top-onderhandelaars goed naar hem geluisterd. Ze belijden althans hun goede wil om het land weer bestuurbaar te maken om een nóg chaotischer situatie te voorkomen. De Waalse socialist Elio di Rupo en de Vlaams-nationalistische aanvoerder van de N-VA (Nieuw-Vlaamse Alliantie) Bart de Wever die tot elkaar veroordeeld zijn, beseffen kennelijk hun verantwoordelijkheid als ze zeggen: ‘Slagen is de enige optie’ (di Rupo), en ‘ Er móet een akkoord komen’ (De Wever).Ze waren een handvol dagen geleden vrijwel rond met een bar ingewikkeld afsprakenpakket totdat het wantrouwen toesloeg, vooral aan Vlaamse kant.
Frappant, dat zowel in Nederland als in België het meest gebruikte woord ‘vertrouwen’ is. Vertrouwen tussen individuele onderhandelaars, tussen fracties/fractieleden, tussen partijen.Vertrouwen als norm. Eigenlijk logisch: want politici die elkaar in het landsbelang voor geen cent durven of willen vertrouwen en die er dubbele agenda’s op na houden, zijn het vertrouwen van hun kiezers niet waard. Zelfs de meest fanatieke partij-aanhanger begrijpt immers dat je in coalitie-onderhandelingen nu eenmaal niet honderd procent kunt krijgen van wat je vraagt.
Venijnig wantrouwen
Intussen is breed wantrouwen de norm geworden en blijkt het broodnodige vertrouwen van nul en generlei waarde. Natuurlijk zijn de politieke landschappen in twee van de drie Benelux-landen de laatste tien, twintig jaar dramatisch veranderd. De grote, traditionele partijen zijn ge-implodeerd, geminimaliseerd, verkruimeld, versplinterd. Oude machtshebbers moeten wennen aan nieuwe structuren, aan nieuwe partijen en vooral aan drommen minder goedgelovige kiezers.
Gezond wantrouwen bestaat al sinds het ontstaan van de democratie. Daar is niks op tegen, tenzij dat wantrouwen verlammend gaat werken en de cruciale (coalitie)dialoog vergiftigt, zoals nu onder meer in België gebeurt. Wantrouwen kan ook een slechte raadgever zijn. Het geven en nemen wordt moeilijker, temeer als de media als een roedel hongerige wolven dag en nacht op de loer liggen.
Alleen in het begin van hun onderhandelingsgesprekken kregen Di Rupo en De Wever de rust om elkaar te leren kennen en de eerste schetsen van samenwerking te maken. Pure democratie, maar (eventjes) achter de schermen.Het had alle kans van slagen. Totdat iedereen er zich mee ging bemoeien en de media van minuut tot minuut wilden weten hoe de stand van zaken was.Met die – deels begrijpelijke – wens tot meer openbaarheid ebde het groeiende vertrouwen tussen de onderhandelaars weg en kreeg een venijnig wantrouwen de overhand, met alle bitse, provocerende woordgebruik van dien. Onverantwoordelijk tijdverlies.
Natuurlijk komt er een regering in België en natuurlijk valt het land niet uiteen. Maar het woordje stabiliteit kun je wel uit de parlementaire woordboeken schrappen. Om over het woordje ‘vertrouwen’ maar niet te spreken…
franswijnands@telenet.be