Bij vakantie hoort voor veel mensen: op pad gaan, nieuwe indrukken op doen.
Onze medewerker Frans Wijnands verstaat deze behoefte en gaat deze de komende weken invullen met een serie korte colums over het Vaticaan.
Vandaag de eerste aflevering:
Vaticaanstad: als Christus dàt zag…
Een dorp met nog geen 1000 permanente inwoners op een oppervlakte van 45 hectare. Een gat, dat zich niettemin stad mag noemen en internationale erkenning geniet, tot in de Verenigde Naties, de UNESCO, de Wereldgezondheids-organisatie en de FAO om maar wat te noemen. Een dorp met een eigen vlag, eigen euro’s en postzegels, met een eigen wapen en volkslied, nou ja, hymne…. Met een milieuvriendelijke energievoorziening zoals de zonnepanelen op de grote audiëntiehal. Een eigen bank, radio, televisie en krant. En een zenderpark waar veel landen jaloers op zijn.
Vaticaanstad. SCV. Stato della Città del Vaticano. De Romeinen zeggen wel eens mild-spottend dat die afkorting ook anders gelezen kan worden, namelijk Si Cristo Vedesse, als Christus dàt zag… , en vervolgens draaien ze de drie letters nog eens om want VCS staat voor Vi Caccierebbe Subito , dan zou hij jullie meteen wegjagen…
Vaticaanstad, de Heilige Stoel, het Vaticaan. Het is een beetje verwarrend. “Het Vaticaan’ is de meest gebruikte benaming maar niet altijd correct. Met ‘het Vaticaan’ wordt doorgaans de organisatie en de plek aangeduid van waaruit paus en Curie de rooms-katholieke wereldkerk besturen. Maar ambassadeurs worden nooit geaccrediteerd bij ‘het Vaticaan’ of Vaticaanstad, maar bij de Heilige Stoel.
Vaticaanstad is de staat, terwijl de Heilige Stoel de aanduiding is voor het oppergezag van de paus over de katholieken in de wereld, maar weer wel in combinatie met staatshoofd. Het is moeilijk uit elkaar te houden en zelfs kerkjuristen moeten oppassen dat ze die begrippen (en bijbehorende juridische rechtspersoonlijkheid) niet door elkaar halen. Vaak vallen de kerkrechtelijke activiteiten van de Heilige Stoel (paus en Curie) samen met de staatsrechtelijke activiteiten van Vaticaanstad.
In 1929 werd met het Verdrag van Lateranen tussen Mussolini en paus Pius XI afgesproken en vastgelegd dat de Heilige Stoel een onafhankelijke, soevereine staat werd. Weliswaar op Italiaans grondgebied, maar toch strikt autonoom. Wel houdt de Italiaans politie een extra oogje in het zeil op en rond het Sint Pietersplein omdat de eigen Vaticaanse veiligheidsdiensten (Zwitserse Garde en Gendarmerie) te klein zijn om de veiligheid van de paus en Vaticaanstad honderd procent te garanderen.
Vanaf 1929 was het een automatisme dat de Italiaanse wetten golden voor en van kracht waren in Vaticaanstad. Maar in 2009 heeft paus Benedictus XVI daar een einde aan gemaakt. Vaticaanstad – de rk-Kerk – wil nieuwe Italiaanse wetten eerst op inhoud, waarde en consequenties beoordelen, ‘omdat er teveel wetten komen en kunnen komen die strijdig zijn met de ethische geloofswaarden van de rk-Kerk’. Denk aan wetten over echtscheiding, abortus, homorechten en –huwelijk.
Wie een beetje doorstapt loopt in een uur(tje) Vaticaanstad rond. Helemaal ommuurd met stukken vals plat want de Vaticaan-staat ligt tenslotte op de Vaticaanheuvel hoewel die ook maar 77 meter ‘hoog’ is. De toegang tot Vaticaanstad is open en gesloten tegelijk. Het Sint Pietersplein en de basiliek zijn open, al wordt er strenger gecontroleerd sinds de aanslag op paus Johannes Paulus II , in 1981. Ook de musea zijn vrij toegankelijk, net als de tuinen die ongeveer de helft van het totaaloppervlak van Vaticaanstad beslaan. Al mag je de tuinen alleen met een gids in, en op een ruim tevoren gemaakte afspraak. Maar het hart van Vaticaanstad kom je moeilijker of niet binnen. Tenzij je er afspraken hebt of verwacht wordt.
Aan het Vaticaanse benzinepompstation kunnen alleen de Vaticaanse ingezetenen/werknemers – ook degenen die wegens plaatsgebrek niet in Vaticaanstad maar elders in Rome wonen –, voor een habbekrats tanken. Net zoals alle andere belastingvoordelen alleen voor hen gelden. Er is één uitzondering, en dat is de Vaticaanse apotheek. Romeinen weten de weg: met een recept van hun huisdokter mogen ze de Zwitsers Gardisten en de gendarmerie passeren om bij de apotheek hun medicijnen te halen die in Italië niet verkrijgbaar of toegelaten zijn. De apotheek heeft bovendien een verlokkelijke collectie cosmetica die grif verkocht worden want het scheelt gauw 25% met de prijzen voor dezelfde producten in de apotheken in de stad.