door onze medewerker Frans Wijnands –
Christendom westers
De rooms-katholieke wereldkerk. In de eerste eeuwen van het christendom was die wereld nog klein en overzichtelijk: Europa, een stukje Eurazië, de noordrand van Afrika. Dat was het dan. Maar ook na de ontdekkingen van de grotere rest van de wereld is de rooms-katholieke kerk Europees gebleven, of meer exact: Italiaans.
Westerse missionarissen brachten de Blijde Boodschap van Christus weliswaar tot bij alle rondingen van de wereldbol. Desnoods te vuur en te zwaard, zoals de bloedige kerstening van Zuid-Amerika. In Gods naam, dat wel… Maar Italiaanse pausen hadden en hielden het voor het zeggen. Het is desondanks een wereldkerk geworden. ‘Rome’ zegt hoe het hoort, wat moet en wat niet mag, of je nou op de Fiji-eilanden, in Alaska, ergens in midden Afrika of in Korea woont en vroom katholiek bent. Eeuwenoude bestaande regionale gewoonten en gebruiken deden en doen er niet toe. De leer van Christus is even mondiaal als eenvormig. Tien geboden. Maar wel vanuit Europees/Italiaanse uitleg.
Een Argentijnse kardinaal – Jorge Mario Bergoglio – werd een jaar leden tot paus gekozen. Verrassing, verwondering, verwachting. Want eindelijk – na zoveel eeuwen – kreeg die roomse wereldkerk een opperherder van heel ver achter de Europese horizon. En hij noemde zich Franciscus.
Franciscus eerst pastor
Hij is nu een jaar paus. Gelovige Jan en ongelovige Alleman maken de balans op van dat eerste jaar. De Vaticanisti , zoals de internationale Vaticaankenners/watchers worden genoemd, zijn langzamerhand uitgepraat over de andere stijl en woordkeus van deze paus in vergelijking met die van zijn voorgangers. Dus wordt meer en meer gekeken naar het inhoudelijke; meer naar wat hij doet dan wat hij zegt. De eerste algemene conclusie is dat paus Franciscus meer pastor dan theoloog is, liever onder de mensen dan op zijn studeerkamer en dat hij meer de nadruk legt op de armoede(bestrijding) en de naastenliefde, dan op gevoelig ethisch-morele kwesties. Herder in plaats van leraar. Dat spreekt ontelbare katholieken (en andersdenkenden) aan. De vraag is alleen wanneer de hoop op veranderingen en versoepeling van rigide kerkelijke voorschriften omslaat in ongeduld, en tenslotte in teleurstelling als blijkt dat ook deze paus onverkort vasthoudt aan de leer en de exegese daarvan door ‘Rome’.
Dichterbij?
‘Deze paus zal en moet de kerk dichter bij de mensen brengen’, is een veelgehoorde verwachting. Dat zou betekenen dat er aan en binnen de kerk een en ander moet veranderen, meer aansluitend op de opvattingen van deze tijd.
Dat de paus de mensen dichter bij de kerk moet brengen, hoor je zelden zeggen. Want dat zou betekenen dat niet de kerk, maar de gelovigen moeten veranderen, althans de kerk weer moeten aanvaarden zoals ze was, is en naar verwachting grosso modo ook wel zo zal blijven.
Zelfs over een thema waar je enige versoepeling zou kunnen of mogen verwachten (de heilige communie voor gescheiden en hertrouwde katholieken) blijkt vooralsnog volstrekt onbespreekbaar. Eigenlijk heeft het hoogste gezag binnen de rk-kerk geen boodschap aan de veranderde opvattingen van de samenleving. Tenzij, tenzij…, de paus voldoende tijd van leven krijgt om met hele kleine stapjes de geesten in het Vaticaan gaandeweg rijp te maken voor veranderingen.
Doortastend
Toch is er in het eerste jaar van paus Franciscus veel gebeurd, ook al spreken veel van zijn ingrijpende management-beslissingen de gewone gelovige niet zo aan. Hij heeft een aantal invloedrijke en eigenzinnige Italiaanse kardinalen met emeritaat gestuurd, en een dozijn nieuwe kardinalen benoemd uit landen waar ronduit armoede heerst. Hij heeft een diplomatiek toptalent als staatssecretaris aangesteld en een krachtdadig begin gemaakt met de omvorming van de Vaticaanse Bank. Prelaten en leken-experts met verstand van zaken worden betrokken bij de re-styling van de hele Vaticaanse financieel-economische structuur. Hij riep acht (niet-Curie!) kardinalen bijeen in een permanente adviesraad en hij stuurde – ter voorbereiding van een bijzondere bisschoppensynode – een vragenlijst de wereld in om te weten te komen hoe er onder rooms-katholieken wordt gedacht over de veelomvattende rol van het gezin.
Franciscus blijkt na een jaar een doortastende herder. Geen weifelende studeerkamergeleerde die het bestuur van de kerk aan kardinalen overlaat. Of zijn eerste jaar de prelude is op grote veranderingen blijft een open vraag. Temeer omdat Gods wegen ondoorgrondelijk blijven. Met name in het Vaticaan.
franswijnands@telenet.be