Pas in 2015 mogen de eerste zichtbare organisatorische veranderingen van en binnen de Curie van de rk-katholieke kerk worden verwacht, heeft het Vaticaan laten weten. Als dat zo is, dan is dat bijna een mirakel. Want het Vaticaan is niet gewend aan een beetje tempo als het op (ingrijpende) beslissingen aankomt. Maar paus Franciscus heeft – als zakelijk leider van een gigantische multi-national – haast met zijn bestuurlijke hervormingen.
Besturen
Als geestelijk leider van een wereldkerk maakt hij daarentegen absoluut geen haast als het om aanpassing van een aantal ethisch-morele kwesties gaat. Ondanks zijn voortvarendheid, zijn spontane woordgebruik, zijn afkeer van decorum mag ook van deze paus niet verwacht worden dat hij het celibaat niet meer verplicht stelt, vrouwen aan het altaar brengt en het verzet van de rooms-katholieke kerk tegen euthanasie en abortus versoepelt.
Maar meer dan onder zijn twee directe voorgangers laat deze paus zien dat hij niet alleen geestelijk leider is, maar ook wil besturen. De kennis die hij over bestuurlijk-organisatorische zaken niet in huis heeft haalt hij van elders. Zoals bij een half dozijn internationaal gerenommeerde adviesbureau’s. Zijn doel blijft onverkort de financieel-economische situatie en structuur van de kerk en het Vaticaan doorzichtig te maken en om het omvangrijke Vaticaanse bestuursapparaat – de Curie – af te slanken. Minder bureaucratie, meer efficiency.
Weerstand
Het is alsof je de directeur of Raad van Bestuur van een groot bedrijf hoort praten. Maar iedere onderneming die het mes zet in organisatie, kosten en personeel kan rekenen op weerstand. Dat is binnen de kerk – de Curie – niet anders. Dat niet iedereen onverdeeld enthousiast is over de stijl en aanpak van paus Franciscus is eigenlijk normaal. Iedereen blij maken en tevreden houden is een onmogelijke krachttoer. Natuurlijk, sinds paus Johannes XXIII heilig werd verklaard herinnert iedereen zich hem unaniem als die goede paus, de vriendelijke man, die hervormer.
Het Concilie dat hij bijeen riep werd wereldwijd met gejuich begroet, maar niet door iedereen binnen het Vaticaan. In de Curie werd toen bedekt gesproken van een groot risico. Maar het was niet alleen kardinale bezorgdheid dat de kerk veel te modern zou worden en het centrale gezag zou afkalven. Er was ook de angst voor banenverlies, voor minder autonomie van de diverse Curie-congregaties en pauselijke raden. Nu ontstaat binnen de Curie datzelfde sfeertje van weerstand en afkeuring.
K8
De paus vroeg kort na zijn aantreden aan acht kardinalen uit alle continenten om hem te helpen bij de reorganisatie van het kerkelijk bestuursapparaat (kort aangerduid als K8). Slechts één van hen is als kardinaal actief binnen de Curie. Veel (nog) gezaghebbende Curie-kardinalen voelden zich gepasseerd. Intussen zijn een ‘ministerie van Financiën’ en een Economische Raad ingesteld onder leiding van niet-Curie-kardinalen, wordt er gesproken over opheffing dan wel samenvoeging van de in totaal twaalf pauselijke raden, over stroomlijning van de Vaticaanse media en persdienst, over kostenbesparing. Er is een personeelsstop ingevoerd en er wordt geknabbeld aan vanzelfsprekende financiële voordeeltjes van geestelijk- en burgerpersoneel, al blijft het Vaticaan vooralsnog een belastingvrij paradijsje!
Sneltreinvaart
De afgelopen week zaten de acht adviserende kardinalen – de C8 – vier dagen bijeen, samen met de paus en staatssecretaris mgr. Parolin. Hun volgende zitting is alweer begin juli. Intussen werkt ook een aantal – kennelijk onvermijdelijke – commissies aan concrete voorstellen om de Curie (met in totaal negen congregaties, ‘ministeries’) te hervormen. Het gaat – althans naar Vaticaanse begrippen – in een sneltreinvaart. De doorsnee-gelovige zal van die aangekondigde bestuurlijke hervormingen niets of nauwelijks iets merken. Maar binnen de Curie des te meer.
franswijnands@telenet.be