door Frans Wijnands
Tijdens ‘n recent eendaags bezoek aan de zuidelijke Italiaanse provincie Calabrië, heeft paus Franciscus de maffia in de ban gedaan. ‘De aanhangers van de maffia zijn aanhangers van het kwaad. Maffiosi zijn goddeloos en zijn dus geexcommuniceerd’. De paus richtte zich over de hoofden van zijn talrijke gehoor tot de leden van de ‘Ndrangheta, zoals de Calabrese maffia wordt genoemd: geen hiërarchisch opgebouwde criminele organisatie, maar een fijnmazig netwerk van misdaad en misdadigers, van generatie op generatie vertakt in de hele regionale samenleving.
Zo’n beetje iedereen in dat gebied is (in)direct omgeven en/of ingekapseld door die maffia, maar van massale opstand tegen die ingewortelde misdaadmentaliteit is nog steeds geen sprake. Horen, zien en zwijgen. En wat betekent die ex-communicatie in de praktijk? Uitgerekend bekende maffia-families geven de meest protserige communiefeesten als hun bloedjes de Eerste Communie ontvangen.
Franciscus is niet de eerste paus die de maffia als misdadig fenomeen veroordeelt. Maar eigenlijk iedereen die hebzucht en winstbejag tot levensdoel maken kunnen zich de woorden van Franciscus aantrekken: ‘Als de bewondering voor God vervangen wordt door de bewondering voor geld, opent zich de boulevard van de zonde’. Hij noemt de aanbidding van het kwaad een misprijzen voor het algemeen welzijn en in een door georganiseerde misdaad doordrenkte samenleving staat dat algemeen welzijn op een laag pitje. De paus herinnerde aan de dood van Nicola Campolongo, bijgenaamd Coco. Hij was nog pas drie jaar jong toen hij – in gezelschap van opa Giuseppe – jongstleden januari bij een vuurgevecht dodelijk getroffen werd.
Coco was aan zijn grootvader toevertrouwd omdat zijn ouders in het gevang zitten, wegens drugshandel. Maar ook opa zelf was een bekende drugskoerier. Eigenlijk was de gewelddadige dood van Coco voor de paus aanleiding om naar Calabrië te gaan. Om er te bidden voor het kind en de maffia de Levieten te lezen.
Of het helpt?, of het zelfs maar indruk maakt? Bij de welwillenden zeker, maar waar de maffia de dienst uitmaakt overheerst nu eenmaal vaak massale onverschilligheid en een deprimerende gelatenheid.
De eerste stop op zijn dagtrip was overigens de gevangenis van Castrovillari. Daar begroette hij de 180 gevangenen, een voor een. Als eerste de vader van de kleine Coco, en op zulke momenten ontstaan bij de warmbloedige Italianen golven van emoties. Zeker als de paus oproept om te stoppen met geweld tegen kinderen.
Franciscus heeft er intussen een gewoonte van gemaakt om – bijna impulsief – naar plaatsen te reizen die in direct verband staan met algemeen maatschappelijke problemen.
In Assisië veroordeelde hij corruptie en financieel materialisme. Op het eilandje Lampedusa vroeg hij aandacht voor de dramatische instroom van bootvluchtelingen en asielzoekers; op Sardinië sprak hij over de ontmoedigende jeugdwerkloosheid en nu, in Calabrië, veroordeelde hij de maffia en andere criminele organisaties.
Al die trips hebben eenzelfde stramien: geen maandenlange voorbereidingen, geen protocol, geen officiële ontvangsten, vooral geen hotemetoten. Hij ontmoet er de minst bedeelden, eet een bordje pasta met daklozen, bidt met bejaarden en sociale hulpverleners; hij ontmoet gehandicapte kinderen en bezoekt zorginstellingen. Eigenlijk doodgewoon pastoraal werk.
franswijands@telenet.be