Constructief zoeken naar evenwicht tussen leer en pastoraat
Nu de eerste week van de Bijzondere Bisschoppensynode voorbij is, kijkt onze correspondent Frans Wijnands terug op het verloop
Op de bijzondere bisschoppensynode van de rk-kerk in Rome over het gezin en evangelisatie groeit een sfeer die doet denken aan de jaren van het Tweede Vaticaans Concilie. Halverwege de twee weken durende bijeenkomst tonen de 250 deelnemers een grote collegialiteit en luisterbereidheid; een oprecht zoeken naar aanpassingen van het pastoraat in deze tijd, met begrip voor gelovigen in gewetensnood. De voorspelde botsingen en polemieken tussen de onwrikbare bewakers van de Leer en de progressieven die willen zoeken naar minder rigoreuze toepassing van kerkelijke voorschriften, is de eerste week uitgebleven. In de synodezaal heerst een sfeer van rust, zo benadrukken deelnemers en waarnemers.
Nòg een vergelijking met het Tweede Vaticaans Concilie. Dat werd bijeen geroepen door paus Johannes XXIII ter wille van het aggiornamento, het bij de tijd brengen van de kerk. Meer barmhartigheid, minder straf. Meer dan een halve eeuw later wil paus Franciscus eigenlijk hetzelfde. Alsof hij met deze synode op herhalingsoefening gaat om priesters en gelovigen te laten beseffen dat de kerk er voor de mensen is, niet omgekeerd. Elke priester moet primair herder zijn. Even bezorgd als streng, en het ene is niet belangrijker dan het andere. Pastoraat en Leer moeten in evenwicht zijn. Maar een tè rigide interpretatie en toepassing van de Leer blokkeert de pastorale barmhartigheid. Bovendien – en dat klonk de eerste synodeweek duidelijk door – zijn niet alle kerkelijke regels even zaligmakend en gemaakt voor de eeuwigheid. Het gaat in deze synode tenslotte meer om het pastoraat dan om de Leer, aldus de Münchener kardinaal Reinhard Marx.
Of paus Franciscus het alleen besloten heeft of samen met een aantal naaste medewerkers/adviseurs is niet zo belangrijk, maar het is een vondst om het niet alleen bij deze ene bijzondere bisschoppensynode te laten. Maar er volgend jaar een gewone synode aan vast te koppelen. Over hetzelfde thema en met een agenda die op déze synode wordt vastgesteld. Dat geeft de synodevaders meer tijd om na te denken, vooral over voorstellen tot veranderingen. Ze staan niet onder druk om overhaast voorstellen te lanceren of bepaalde thema’s voor onbespreekbaar te verklaren. De slotweek van deze bijzondere synode is eigenlijk belangrijker dan de eerste week. Toen zijn in straf tempo tientallen bijdragen gepresenteerd. Overigens niet in het Latijn, want dat zou volgens de paus voor veel deelnemers te inspannend zijn. Liever de moderne talen.
principes en praktijk
Na een week praten en luisteren lijkt er een brede bereidheid om te onderzoeken of sòmmige kerkelijke regels en verboden voor sòmmige gelovigen in sòmmige gevallen kunnen worden versoepeld. Zonder daarbij de unaniem onderschreven onverbrekelijkheid van het kerkelijk huwelijk in discussie te stellen. Dan gaat het natuurlijk over de vraag of gescheiden, hertrouwde katholieken tot de sacramenten – en dan vooral de communie – kunnen worden toegelaten. Bijvoorbeeld na een versnelde en vereenvoudigde procedure om kerkelijke huwelijken ongeldig te laten verklaren, en meer nadruk te leggen op biecht en boetedoening.
Een van de pleitbezorgers om gescheiden en hertrouwde gelovigen ter communie te laten gaan is de emeritus-Curiekardinaal Walter Kaspar. Maar aan de vooravond van de synode zei hij hoogst verwonderd te zijn dat er zoveel aandacht uitgaat naar dit ene thema. Alsof er geen andere, wezenlijker en vooral omvangrijker problemen zijn waar de katholieke kerk vandaag de dag mee wordt geconfronteerd. ’Het Evangelie is op de eerste plaats een vreugdevolle Boodschap. Daar kun je toch niet alleen een codex aan ge- en verboden op baseren en dan zeggen dat er over dit of dat punt niet meer gediscussieerd mag worden.’
Duidelijk taalgebruik noodzakelijk
Dat er in de rooms-katholieke wereldkerk – en vaak per continent verschillend – veel meer aan de orde is dan de positie van gescheiden en hertrouwde katholieken en de vraag of gelovige homoseksuelen gewoon bij de kerkgemeenschap kunnen horen, bleek wel uit de veelheid van gespreksthema’s: armoede, uitbuiting van mensen, de onstuitbare migratiegolven, de vervolging van christenen; de mensenhandel en de daaraan gekoppelde gedwongen prostitutie. Maar ook een betere voorbereiding op een kerkelijk huwelijk, aangepaste vormen van gezinspastoraat en een betere communicatie met de gelovigen. Of zoals het Australische echtpaar Ron en Mavis Pirola (55 jaar getrouwd, vier kinderen en acht kleinkinderen) het in hun inleiding tegen de synodevaders zeiden: ‘De Kerk moet haar taal veranderen als zij over het gezin spreekt. De taal in de kerkelijke documenten lijkt wel van een andere planeet te komen en is niet zo verschrikkelijk relevant voor onze eigen huwelijkservaringen’. Dat zullen ongetwijfeld veel andere echtparen met hen eens zijn.
franswijnands@telenet.be