Op 30 en 31 oktober organiseren Duitse en Nederlandse Franciscanen een groot internationaal congres over armoede. Willem-Marie Speelman, directeur van hetFranciscaans Studiecentrum blikt vooruit met een prikkelende bijdrage: ‘Armoede is niet alleen een probleem, maar ook een weg.’
Hij was een beetje verlegen, die burgemeester van een rijke gemeente, toen hij moest uitleggen waarom rijke gemeenten of stadsdelen nauwelijks vluchtelingen opnemen. Tja, zei hij, staande voor een landhuis, hier is eigenlijk weinig geschikte ruimte voor vluchtelingen. Nee, denk ik dan, want wij zijn hier juist gaan wonen voor de rust en de idyllische sfeer. Dan is er inderdaad geen geschikte ruimte voor… welke arme sloeber dan ook. Gezien vanuit het standpunt van de rijke ingezetene is de arme vluchteling een probleem, dat opgelost moet worden.
Heisa
Ondertussen is er in de arme gemeenten een heel ander proces aan de gang. Allereerst natuurlijk een heleboel heisa, omdat heel veel bewoners bezorgd zijn om hun dochters en hun banen. Terecht, zou ik zeggen, iedere verantwoordelijke ouder is bezorgd om zijn of haar dochter en baan. Maar daar komt een slimme gemeenteraad wel langs. Gezien vanuit de politieke machthebbers zijn deze, tja, eenvoudige burgers een probleem, dat opgelost moet worden. Maar vervolgens zul je zien dat deze armere mensen veel sneller contact hebben met de arme vluchtelingen dan de rijken. Waarom? Omdat ze kunnen helpen, en ze ook wel zien dat die mensen er niets aan kunnen doen. Het jaar daarop zegt er zo een tegen me: “We kunnen niet meedoen aan die gebedsviering, want we zijn door onze buren uitgenodigd voor het Suikerfeest.”
Waardigheid
Een belangrijk verschil tussen rijke ingezetenen en armere buurtbewoners is dat die laatsten openstaan voor andere mensen. Dat moet ook wel, want ze zijn afhankelijk. En als je afhankelijk bent wordt je vanzelf socialer. Ja, dat is wetenschappelijk aangetoond (Youtube: “Money Makes People Less Socially Focused”). Natuurlijk weet ik wel dat er ook zijn die zich in hun armoede opsluiten, uit schaamte. Maar het gaat me nu om die mensen die een weg hebben weten te vinden in hun afhankelijkheid. Hun waardigheid is dat zij kunnen geven en nemen. Als je niets meer kan geven of nemen, dan ben je niet arm maar verloren. Dat geldt trouwens ook als je rijk bent.
Armoede als probleem
Het vervelende met armoede is dat wij het alleen nog maar kunnen zien als een probleem. En een probleem hoef je niet op te lossen als je degene die dat probleem heeft wegdenkt, wegkijkt of, nog beter, wegstuurt. Met de armen houd je ook de problemen buiten. Dat is toch zo? Nee, zegt ons sociale hart, je moet de problemen oplossen. Nee, zegt paus Franciscus, je moet hen niet enkel als een probleem zien. Als een ‘challenge’ dan? Ja, als een uitdaging: tot menswording! Een mens is namelijk iemand die afhankelijk is, sociaal, en in staat tot geven en nemen.
Geld?
Paus Franciscus verlangt naar een arme kerk voor de armen, om de armoede op te heffen. Dit een verlangen waar je even bij stil moet staan om te zien dat het vreemd is. Wat hebben armen aan een arme kerk? Zei Margaret Thatcher niet dat de barmhartige Samaritaan niet alleen maar goede bedoelingen had, maar ook geld? Alsof geld de armoede zou kunnen oplossen! Hoe zouden de gelovigen – dat bedoelt de paus met ‘de kerk’ – door arm te worden de armoede kunnen opheffen? Wel, de paus ziet iets wat de Verenigde Naties noch de economen lijken te zien: armoede is niet alleen een probleem, armoede is ook een weg, naar een mooi, harmonieus en rijk leven. Armoede opheffen betekent niet de arme opzadelen met geld en een eigen huis. De armoede opheffen betekent iedereen, ook de rijken, leren dat zij met elkaar samen kunnen leven als zij kunnen geven en nemen. Paus Franciscus is daar heel concreet in: sluit hen niet buiten, maar geef hen werk.
En wat blijkt nu, rijken zijn minder goed dan armen in staat ruimte te geven aan vluchtelingen en hen in hun midden te ontvangen als mensen om mee samen te leven. Het is blijkbaar goed voor mensen om een beetje armer te worden, want dan zijn ze beter in staat te geven en te ontvangen, en zo de armoede op te heffen. Onze paus biedt geen oplossingen, maar daagt mensen uit: menselijker te worden.
Willem Marie Speelman directeur Franciscaans Studiecentrum
bron: katholiek.nl