Van onze correspondent Frans Wijnands
‘De geest van de Leer verdedigen, niet de letter’
– Frans Wijnands –
Mededogen
Na drie volle weken intens vergaderen is vandaag, zondag 25 oktober in het Vaticaan de bisschoppensynode over Gezin en Evangelisatie gesloten. Op de tafel van de paus ligt nu een 94 paragrafen tellend einddocument. Geen boodschap aan de wereld, maar een lijst aanbevelingen, primair bedoeld voor paus Franciscus. Die beslist wat hij met de eindtekst doet: integraal openbaar maken, er uit citeren of ze nog even voor zichzelf houden om zich te bezinnen op de pastorale aanbevelingen van de 273 synodevaders. De paus pleitte zelf in zijn slotrede – voor de zoveelste keer – voor meer mededogen, barmhartigheid en voor minder rigide regelnaleving: ‘De èchte verdedigers van de Leer verdedigen de geest ervan, niet de letter’. Het is te gemakkelijk om zich achter doctrines te verschuilen en te (ver)oordelen. ‘Natuurlijk waren we niet op zoek naar grondige oplossingen voor alle problemen waar gezinnen in deze tijd mee te maken hebben, maar wel om er over na te denken, er over te praten zonder de kop in het zand te steken’. De rooms-katholieke kerk blijft tegen discriminatie van homo’s, maar ook tegen het homohuwelijk. Voor gescheiden en hertrouwde gelovigen die uitgesloten zijn van de sacramenten, met name de communie, gloort enige hoop, omdat de synodedeelnemers in de toekomst ‘meer openheid’ voor hen wil tonen; meer begrip. Iets concreter geïnterpreteerd: het zou in sommige bisdommen in bepaalde gevallen mogelijk moeten worden om uitzonderingen op de regels te maken. Maar zèlfs met dit kleine stapje vooruit kan tenslotte alleen maar geconcludeerd worden dat er ook na deze synode weinig nieuws onder de Vaticaanse zon is. Zo komt uit waar sceptici al voor het begin van de synode voor hadden gewaarschuwd: verwacht geen revolutionaire veranderingen in de Leer; hooguit komen er kleine aanpassingen in de praktijk.
Bisschoppen luisterden naar elkaar
Niettemin spreken de synodedeelnemers elk op hun manier van een open, openhartige, horizon-verbredende en geslaagde bijeenkomst. Essentieel deel in het vergadercircuit was de bereidheid om naar elkaar te luisteren. Of zoals de paus zei: ‘We hebben gezien dat wat voor de ene bisschop op het ene continent gewoon is, voor een andere bisschop op een ander continent raar en zelfs schandelijk is; wat voor de een vrijheid van geweten is, betekent voor een ander alleen maar verwarring’. Eenheid in verscheidenheid. Dat is voor paus Franciscus een opstap naar een meer synodale kerk, zoals hij dat noemt. Een kerk met meer collegialiteit en wellicht(?) meer autonomie voor afzonderlijke bisschoppenconferenties. Bovenal blijft de rk-kerk ‘een kerk voor de armen van geest en voor zondaars die om vergeving vragen’, aldus de paus.
Pastorale oriëntaties aan de paus
Voor de buitenwacht, en vooral voor de massaal aanwezige media, draaide het in de synode vooral om de vraag of gescheiden/hertrouwde gelovigen weer ter communie zouden mogen gaan. Slechts één van de 94 paragrafen heeft betrekking op dit dilemma. Zoals alle andere aanbevelingen is ook deze paragraaf over gescheiden/hertrouwde gelovigen met de vereiste twee-derde meerderheid aangenomen. Al was het krap: 187 voor, 80 tegen en 7 onthoudingen. uitzonderingen.
De pastorale oriëntaties die aan de paus zijn overhandigd zijn in hun algemeenheid klaarblijkelijk voor alle deelnemers aanvaardbaar. De conservatieven zien dat de Leer onverkort in tact is gebleven; de meer progressieven hebben met de aanbevolen praktijk-uitzonderingen en -aanpassingen een slag binnen gehaald. Dat heet ‘de kerk in het midden laten’: iedereen tevreden. Is er dan een wezenlijk verschil met de bijzondere bisschoppensynode vorig jaar over ditzelfde gezins-thema? ‘Jein’, zoals de Duitsers zeggen: ja en nee tegelijk. Opvallend is het verschil van sfeer. Vorig jaar overheersten de tegenstellingen, dit keer domineerden de onderlinge overeenstemmingen.
Het echte werk is voor de paus
Nu de synode-vaders naar huis zijn begint voor de paus het echte werk. Hij staat voor de taak om de aanbevelingen zo veel mogelijk om te zetten in daden. Collegiaal, maar als het moet met pauselijk gezag. Hij mag dan over de Leer niet alleen het laatste woord hebben, maar zijn wil kan wèl wet worden als het gaat om veranderingen in de praktijk.
franswijnands@telenet.be