column
door Frans Wijnands –
Verspilling, wanbeheer, malversaties en onregelmatigheden, inefficiëntie, witwassen, verkwisting, dubbele kosten bij aanbestedingen, belastingontduiking, onkunde en vriendjespolitiek. Al sinds eeuw en dag. Het slaat allemaal op het Vaticaan, ’n klein maar fijn belastingparadijsje waar de Italiaanse fiscus geen greep op heeft, want we praten immers over het soevereine Vaticaanstad, geestelijk en bestuurlijk centrum van de rooms-katholieke kerk. De boekhouding van die roomse wereldkerk is zo transparant als beroet matglas.
God weet hoeveel boeken, artikelen, essays en reportages er de afgelopen tientallen jaren zijn geschreven over dat gigantische geknoei. Dat aanhoudende financieel-economische wanbeheer is dodelijk voor de geloofwaardigheid van de kerk. Als maar ‘n fractie over de financiële janboel in het Vaticaan waar is, zou je als katholiek wel gek zijn om nog ’n cent in de collecteschaal of het offerblok te gooien.
Paus Franciscus probeert – net als zijn beide directe voorgangers – meer orde en helderheid in de Vaticaanse boekhouding te krijgen. Er kwamen commissies en er werden deskundigen van buiten binnen gehaald. Maar het resultaat tot nu toe is teleurstellend. Hoe komt dat? Volgens de Italiaanse journalist Gianluigi Nuzzi – en hij is echt niet de enige – ligt het aan een taaie, onderhuidse, achterbakse weerstand van een (groot?) aantal Curie-kardinalen. Geestelijken die de neus ophalen voor externe adviezen en wars zijn van reorganisatievoorstellen. Want elke inmenging – of die nou komt van de paus zelf of van een Amerikaans consultancy-bureau – betekent een bedreiging voor hun machtspositie en hun aangename levensstandaard.
Nuzzi heeft er een boek over geschreven: ‘De Kruistocht’; de strijd van paus Franciscus tegen de corruptie in het Vaticaan. Het Vaticaan is de afgelopen decennia betrokken geweest bij internationale bankschandalen. Er werd beterschap beloofd, maar de hervormingen bij de twee Vaticaanse banken verlopen moeizaam; de bestuursstructuur in Vaticaanstad ligt ingewikkeld. Ieder voor zich, nergens afstemming of overleg. Dat leidt tot vreemde praktijken, zoals dubbele kosten bij grote aanbestedingen, het verhuren van appartementen in Rome en elders ver onder de gangbare prijzen; vriendjespolitiek troef. Sommige kardinalen bewonen letterlijk paleizen terwijl paus Franciscus juist een arme kerk wil.
Het Vaticaan bezit voor een paar miljard euro aan onroerend goed, in Italië, maar ook in Zwitserland, Frankrijk en Engeland. Maar het beheer daarvan schetst Nuzzi als ondeskundig, of gewoon corrupt. Met een groot deel van de jaarlijkse opbrengst van de zg Pieterspenning – giften van gelovigen als bijdrage ‘voor de vele behoeften van de wereldkerk en liefdadigheidswerken voor de armen’ – worden de tekorten van de Curie gedekt. En nu pas begint duidelijk te worden dat er voor de bijna 5000 werknemers in het Vaticaan op korte termijn een pensioendrama dreigt: hun pensioenfonds heeft een gat van maar liefst 800 miljoen euro.
Paus Franciscus heeft een Secretariaat voor de Economie ingesteld. Dat moet zo snel mogelijk de centrale worden waarlangs alle financiële transacties moeten passeren en moeten worden goedgekeurd, inclusief de begrotingen van de vele afdelingen in Vaticaanstad. Aan het hoofd staat de Australische kardinaal Pell die verstand van zaken heeft, althans schijnt te hebben, maar nu even onder vuur ligt vanwege zijn passieve betrokkenheid bij een groot misbruikschandaal in Australië en dat is niet zo handig voor de man die tegen veel interne weerstand moet opboksen om zijn Secretariaat de bedoelde macht te geven.
De kern van Nuzzi’s boek is dat de paus hardnekkig en doelbewust wordt tegengewerkt bij zijn hervormingen. Externe deskundigen – en die zijn wel degelijk werkzaam in het Vaticaan – dringen aan op scheiding tussen kerkelijke en wereldlijke macht. Hun boodschap, of beter noodkreet aan de paus is: laten ondeskundige geestelijken, en vooral Curie-kardinalen, zich niet bemoeien met de complexe Vaticaanse boekhouding. Wat is er logischer dan dat?, vraag je je af.
Gianluigi Nuzzi en zijn collega/auteur Emiliano Fittipaldi die een soortgelijk boek schreef, zijn verwikkeld in een rechtszaak bij de Vaticaanse rechtbank. Ze worden ervan beschuldigd dat ze onder druk vertrouwelijke stukken in hun bezit hebben gekregen. Ook twee priesters en een Italiaanse pr-deskundige zijn in diezelfde rechtszaak betrokken omdat ze de twee journalisten die geheime informatie zouden hebben toegespeeld.
franswijnands@telenet.be