door Herwi Rikhof
Bisschop Jan Bluyssen
Het is al bijna drie jaar geleden dat de Bossche bisschop Jan Bluyssen overleed. Hij was een bijzondere bisschop met een geheel eigen spiritualiteit en opvatting over christen zijn in deze wereld. Ook al was hij al sedert 1984 niet meer verantwoordelijk voor het bisdom, voor velen bleef hij een bron van bemoediging en inspiratie.
“God is lucht voor mij” was een uitspraak waarmee wijlen bisschop Jan Bluyssen op een beeldende manier aangaf dat God in zijn leven hetzelfde belang had als de lucht die hijademde: essentieel voor zijn leven. Met die uitspraak als titel organiseert het centrum voor pastorale toerusting uit Eindhoven een symposium over de spiritualiteit van deze markante bisschop.
Het vermoeden bestaat dat met de spiritualiteit van Bluyssen openingen zijn gemaakt naar de religiositeit van mensen van nu. Zo kort voor de komst van een nieuwe bisschop wordt in een symposium onderzocht wat Bluyssen als spirituaal en als bisschop bewoog en hoe dat ook vandaag de dag van betekenis is voor de pastorale praktijk.
Het symposium werd gehouden in de St. Clemenskerk van Gerwen, op vrijdag 13 mei.
Een van de inleiders was Herwi Rikhof, die eerder publicaties over bisschop Bluyssen uitbracht o.m. met Ben Spekman: In hoop leven, Meinema 1990.
Welwillend stelde Herwi Rikhof zijn inleiding beschikbaar voor de bezoekers van onze website.
Over de werking van de heilige Geest
Herwi Rikhof
Inleiding
Waar kunnen we op een dag als deze – vlak voor Pinksteren – met een onderwerp als dit – de werking van de heilige Geest – beter beginnen dan met de liturgie van Pinksteren om een kader te vinden en vragen te krijgen. Want zonder kader, zonder vragen kun je niet goed lezen. We kunnen niet met een leeg hoofd lezen en dat is ook geen ideaal. En het zou bisschop Bluyssen ook deugd gedaan hebben dat ik zo een oud adagium uit onze traditie toepas: lex orandi lex credendi, de wet van het bidden is de wet van het geloven. Vrij vertaald: je bidt zoals je gelooft en je gelooft zoals je bidt. Een adagium waarin spiritualiteit en theologie elkaar raken, want theologie is fides quaerens intellectum, geloof op zoek naar inzicht en begrip.
Er is nog een andere, meer praktische reden. Als je de geschriften van bisschop Bluyssen leest, dan valt direct op hoe veel aandacht hij geeft aan Jezus Christus, of het nu gaat over de bundel De vele wegen en de een weg, of over zijn boek over Augustinus, Waar liefde vraagt, luistert God, of over de gesprekken die In hoop leven zijn opgeschreven. Wil je weten wat hij over de werking van de Geest zegt, kun je wel een paar passages bij elkaar zetten waar hij wel over de Geest praat, maar dan ben je er nog niet.
Ik wil dus beginnen met de liturgie van Pinksteren, om zo een kader te krijgen, om zo ook een gevoeligheid te ontwikkelen waarmee ik met vrucht hem kan lezen. Aansluitend wil ik een paar opmerkingen maken over de manier waarop in de Schrift en in de theologische traditie gesproken wordt over de werkzaamheid van de Geest om dat kader en die vragen iets meer reliëf te geven.
Ik heb net een paar van zijn geschriften van bisschop Bluyssen genoemd. Een heb ik niet genoemd, De donkere stilte van God, en dat boekje uit 2009 wil ik als vertrekpunt nemen. Ik heb namelijk gemerkt dat thema’s uit eerdere publicaties in deze laatste publicatie terug komen. Ik denk ook dat dit boekje het meest persoonlijke geschrift is. Dat klinkt misschien vreemd, want het gaat niet om hem zoals dat In hoop leven en Gebroken Wit wel om hem en over zijn leven gaat: hier laat hij anderen aan het woord. Maar precies via die anderen zegt hij wat hij ‘gewoon’ niet kan zeggen.