door Frans Wijnands –
Dat heeft de Maltezer Ridderorde de afgelopen dagen ondervonden met als gevolg een opzienbarend conflict met de paus en een interne verdeeldheid die zelfs heeft geleid tot het aftreden van de Gran Maestro, de opperste ridder van deze katholieke, aanvankelijk militante orde.
Onlangs werd bekend dat onder de verantwoordelijkheid van de grootkanselier van de orde, de Duitse baron Albrecht von Boeselager, leden van een hulporganisatie in Myanmar (het vroegere Birma) condooms hadden uitgedeeld aan onder anderen seksslavinnen, om HIV-verspreiding tegen te gaan. Ongetwijfeld goedbedoeld, maar niet conform de roomse richtlijnen: condooms horen niet in het standaardpakket van hulpverlening in ontwikkelingslanden.
De Duitse baron werd gedwongen af te treden, ook al bleef hij beweren niet op de hoogte te zijn geweest van die condoom-uitdeling. De paus stelde een vijfkoppige onderzoekscommissie in, maar dat accepteerde de top van de Orde niet. Die beriep zich op haar soevereiniteit. De orde is weliswaar onvoorwaardelijk gehoorzaam aan paus en roomse leer, maar zelfs een pauselijke onderzoekscommissie werd beschouwd als een ongewenste inmenging in hun autonome binnenlandse zaken.
De orde is inderdaad soeverein, heeft het hoofdkwartier in de deftigste winkelstraat van Rome, de Via Condotti, geeft eigen munten en postzegels uit, heeft een eigen vlag (een achtpuntige witte ster op een rood veld) en heeft een zeer fraaie kapel in een weelderige tuin op een van de heuvels van Rome: de kleine Aventijn. Die tuin is bij ontelbare Rome-bezoekers vooral bekend omdat je door het sleutelgat van de toegangspoort een sprookjesachtige blik hebt op de koepel van de Sint Pieter.
De Maltezers stammen af van de oorspronkelijke orde: de Johannieters. Meer dan duizend jaar oud en opgericht om de toenmalige kruisvaarders logistieke hulp, huisvesting en medische zorg te verlenen. In de loop van de eeuwen verhuisde de orde vanuit Palestina, via Cyprus en Rhodos naar Malta. Daar ontstond in 1536 de scheuring: Johannieters werden en bleven protestanten, Maltezers katholiek.
De orde was tot gisteren een braaf bolwerk van adel, kapitaal en naastenliefde. Wereldwijd bijna 13.000 ridders; mannen en vrouwen, leken en geestelijken. Fraaie kledij, lange zwarte mantels; veel zilver en ander glitterwerk en zelfs officiersuniformen met zwarte broek, vuurrode tunieken en veel goudbrokaat.
Maar nu is de glans er even van af. Onder druk van alle commotie heeft gisteren de Grootmeester van de Orde, de 67-jarige Brit Matthew Festing, zijn terugtreden aangekondigd en de paus heeft daar inmiddels mee ingestemd. Ruzie komt in de beste families en organisaties voor, maar deze wanorde in de top van de Maltzer Orde is ongekend.
Waarom kon het zo uit de hand lopen? Eigenlijk omdat een gefrustreerde, rancuneuze en compromisloze kardinaal natrapt: de Amerikaan Raymond Burke (68). Hij maakte carrière binnen het Vaticaan, was lid van de Congregatie voor de Bisschoppen, totdat paus Franciscus hem in 2013 ontslag verleende. Anders gezegd: de paus wilde hem kwijt.
Burke is een bijna ultra-rechtse katholiek die lijnrecht tegenover de meer liberale en veranderingsgezinde paus staat. En dat openlijk laat merken. Franciscus ‘promoveerde’ hem naar de Orde van Malta; als patrono, een combinatie van ambassadeur en aalmoezenier. Sindsdien probeert hij tweedracht te zaaien, zowel binnen de orde, als in de relatie met het Vaticaan. En vooralsnog met ‘succes’.
franswijnands@telenet.be