‘Daar worden bisschoppen blij van, kijk naar ons in Zwitserland’
INTERVIEW door Hendro Munsterman in het Nederlands Dagblad
Franziska Driessen-Reding was vijf jaar lang ‘bisschop van Zürich’. Ze stond aan het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk in dit Zwitserse kanton en heeft er meer te vertellen dan de ‘echte’ bisschop, die zetelt in het verre Chur. ‘Ik ben ervan overtuigd dat het machtsmisbruik door bisschoppen bij ons kleiner is dan elders.’ Zelfs het Vaticaan kijkt inmiddels naar Zwitserland als inspirerend voor de kerk van de toekomst.
‘De kerk is geen democratie’, zeggen veel rooms-katholieke geestelijken en gelovigen graag. Maar in Zwitserland laat de ervaring zien dat het ook anders kan. Daar bestaat sinds zestig jaar een unieke democratische situatie binnen de – wereldwijd streng hiërarchisch gestructureerde – Rooms-Katholieke Kerk.
Net zoals in vrijwel elk ander Zwitsers kanton heeft ook de kerk in Zürich een eigen synode. Dit parlement – in Zürich telt het honderd leden – wordt door de kerkleden democratisch gekozen. Deze kerkelijke volksvertegenwoordigers kiezen op hun beurt een ‘regering’, de ‘synodale raad’. Die heeft alle macht over de financiën in het kanton en moet daarover overleggen met de bisschop, die verantwoordelijk is voor de zielzorg.
Franziska Driessen-Reding (53) was in het kanton Zürich twaalf jaar lid van deze synodale raad – zeg maar ‘minister’. Eerst zeven jaar als verantwoordelijke voor de pastorale zorg voor migranten. En de laatste vijf jaar was ze voorzitter – zoiets als de ‘minister-president’.
‘In Zürich bestaat deze synodale raad uit negen personen, die uit hun midden de voorzitter kiezen. ‘Omdat je volgens de regels maar drie termijnen van vier jaar mag dienen, leg ik mijn taak op 10 juli neer’, zegt de geboren Zwitserse, die vloeiend Nederlands spreekt.
gelijke rechten
In de stad van de Zwitserse reformator Huldrych Zwingli wonen inmiddels meer katholieken dan protestanten (samen maken ze niet méér dan de helft van de bevolking uit) – vooral dank zij immigratie. Van de 308.000 katholieken in Zürich heeft een derde geen Zwitsers paspoort’, vertelt Driessen…… Alle katholieken, ook de niet-Zwitsers, hebben stemrecht voor het kerkelijke parlement, vertelt Driessen. Deze voor katholieke begrippen hoogst uitzonderlijke organisatie is te danken aan een volksreferendum, dat precies zestig jaar geleden werd gehouden.
Driessen: ‘In het kanton Zürich was de Gereformeerde Kerk al geruime tijd door de kantonnale overheid erkend. Zij mocht pastores in ziekenhuizen aanstellen en aan scholen godsdienstonderwijs geven. Katholieken mochten dat niet. Tijdens een referendum in 1963 – precies tijdens het Tweede Vaticaans Concilie – besloot de bevolking van Zürich dat katholieken dezelfde rechten als gereformeerden moesten krijgen. Maar er waren twee problemen. Zürich heeft geen eigen bisschop: die zetelt sinds de Reformatie in Chur, in een ander kanton, dat in de bergen ligt en katholiek gebleven is. Maar de kantonnale overheid wilde een lokale gesprekspartner in Zürich. Bovendien eiste men – geheel in lijn met de Zwitserse mentaliteit – een democratisch gekozen bestuur.’
Hoe gaat dat concreet in zijn werk?
‘Elk van de 74 parochies heeft recht op minstens één zetel in het parlement. Zij kiezen hun vertegenwoordigers via directe democratie; alle parochianen van achttien jaar en ouder hebben stemrecht. Onze synode vergadert in het stadhuis van Zürich. Zij is verantwoordelijk voor de financiën en de organisatie van de Rooms-Katholieke Kerk in het kanton. De negen leden van de synodale raad hebben een betaalde aanstelling voor 35 procent, de voorzitter en vice-voorzitters voor 55 procent.
Zo kunnen we verantwoordelijkheid geven aan mensen die bijvoorbeeld verstand hebben van financiën of juridische zaken. We kunnen immers niet van een bisschop verwachten dat hij alles kan. Hij moet zich vooral met de zielzorg kunnen bezighouden.’
De bisschop zit ver weg, in het stadje Chur. Hoe functioneert dat?
‘Wij hebben dertig jaar lang twee heel conservatieve bisschoppen gehad, Wolfgang Haas en Vitus Huonder. Zij vonden de katholieken in Zürich veel te liberaal. Ze hebben ons al die jaren vooral gemeden. We leefden eigenlijk langs elkaar heen. Sinds 2021 hebben we een nieuwe bisschop, afkomstig van het Opus Dei. In tegenstelling tot zijn beide voorgangers komt hij wél naar Zürich. reisleidster werkte. ‘Het voltallige personeel was Nederlands. In de stuurhut spraken de kapitein, de stuurman en de matrozen allemaal Nederlands. Omdat ik dacht dat ze constant over mij stonden te praten, had ik geen andere keus dan Nederlands te leren.’…..
Lees het volledige artikel in het Nederlands Dagblad
beeld: tripadvisor Grossmunster Zúrich