Konstantin Bischoff, pastoraal werker
in de parochie St. Clement en St. Vinzenz/ © Private ( DR )
“Het gaat niet om een oorlogsverklaring”
Voordat de bisschoppen samenkomen voor de wereldsynode in Rome zullen pastoraal werkers en andere lekentheologen van over de hele wereld elkaar daar voor het eerst ontmoeten. Zij willen de wereldsynode beïnvloeden, maar zien dit niet als een oorlogsverklaring.
DOMRADIO.DE: Meneer Bischoff, u bent parochievertegenwoordiger in het bisdom München en Freising. Waarom zijn leken nodig om verantwoordelijkheid te nemen voor gemeenschappen?
Konstantin Bischoff (pastoraal werker in het aartsbisdom München en Freising): In de regel heeft een parochie een pastoor. Het kerkelijk recht biedt de mogelijkheid voor specialisten: Canon 517, §2 stelt dat in tijden van tekort aan priesters parochies onder bepaalde omstandigheden ook door leken geleid kunnen worden. Concreet betekent dit dat een collega die priester is en ik samen de parochie ‘runnen’ .Waarom is dit nodig? Ik geloof dat dit komt omdat het kerkzijn altijd op een specifieke plaats wordt beleefd. De mogelijkheid hier is dat een plaats zodanig betrouwbare contacten heeft, waar anders een enorme fusie nodig zou zijn.
DOMRADIO.DE: Nu is het beroep van pastoraal werker wereldwijd niet wijdverspreid. We kennen het in in Duitstalige landen en in Nederland. Waarom treffen we dit een concept zich voornamelijk in deze landen aan?
Bischoff: Het is zeker in de eerste plaats een financiële kwestie, want er is geld nodig om professionele theologen in dienst te kunnen nemen. Maar tegelijkertijd is het een vrucht die iets meer dan vijftig jaar geleden ontstond uit de realiteit van jonge mensen die voor de kerk werkten maar geen priester wilden worden. Aanvankelijk alleen mannen, later ook vrouwen.
Het begon in Duitsland en ontwikkelde zich verder in Nederland vanaf de 70er jaren in de vorige eeuw. Er zijn ook collega’s in Oostenrijk en Zwitserland, maar in Nederland zijn die momenteel flink aan het dalen.
Bij de voorbereiding van onze ‘Wereldbijeenkomst’ ontdekken we dat er in totaal verschillende delen van de wereld soortgelijke dingen bestaan die hetzelfde theologische idee hebben. Mensen die zich voor de kerk inzetten zonder gewijd te zijn, maar met grote professionaliteit en ambtelijkheid.
DOMRADIO.DE: Hoe is dat anders? Wie zijn deze mensen die theologisch actief zijn als leken in andere landen?
Esther Göbel (pastoraa werker in het aartsbisdom Berlijn): Dit zijn vooral mensen die geïnteresseerd zijn in theologie, die hebben gestudeerd en die hun interesse vervolgens hebben gericht op een professionele carrière.
In de universele kerk zijn het uiteraard religieuze mensen die door hun religieuze leven een passende opleiding hebben genoten en op pastoraal gebied actief zijn. Dit is deels te danken aan een zeer diepgaande theologische opleiding, met studies tot doctor en hoge academische graden.
DOMRADIO.DE: Hebben lekentheologen het in andere landen moeilijker dan in Duitsland?
Göbel: Dat is een kwestie van ontwikkeling. Een paar decennia geleden was het voor ons niet veel anders, dan dat het gewoon een nieuw beroep was en dat het gebruikelijk was dat priesters theologie studeerden en leken niet.
Alleen al de term ‘lekentheoloog’ is een beetje moeilijk omdat het enerzijds dit zeer algemeen begrijpelijke woord leek combineert met professionaliteit. Wat uiteraard wordt bedoeld zijn de leken uit het volk van God. Maar dat weet bijna niemand. In dit opzicht klinkt het woord lekentheoloog bijna een beetje denigrerend. Dat is natuurlijk helemaal niet het geval, want wij hebben dezelfde opleiding als de priesters.
Dit ontwikkelde zich pas na het Tweede Vaticaans Concilie. Rond die tijd begonnen mensen theologie te studeren en ook de wetenschap in te gaan, naar universiteiten, die geen priesters waren.
Dienovereenkomstig kan dit niet zo algemeen worden gezegd voor de universele kerk. Het verschilt enorm per land. In de Filippijnen is dit bijvoorbeeld misschien niet zo gebruikelijk, maar er is veel bereikt dankzij het ‘Bukal ng Tipan’-instituut alleen al, waar veel Duitse bisdommen al naartoe zijn gegaan om informatie en onderwijs te krijgen. Vrouwen werken ook zeer wetenschappelijk en academisch als theologen.
DOMRADIO.DE: Waarom vindt zo’n “Wereldbijeenkomst” nu pas plaats?
Bischoff: Elk idee heeft eerst een ideeënbron nodig. Er bestaan al vele jaren Europese netwerken onder pastoraal werkenden. Kijken naar de wereld nu is zeker de aanleiding voor de mondiale synode. Omdat het duidelijk is geworden, als we naar de voorbereidende documenten kijken, dat sommige vragen, zoals een verheerlijking van het priesterschap en de roep om minder klerikalisme, overal rijzen. Dit verbreedde ook ons perspectief weer.
Het is ook zeker waar dat vier van ons, waaronder wij beiden, lid waren van de Algemene Vergadering van de Synodale Weg en ook een nieuw perspectief kregen op de gemeenschappelijke strijd in de universele kerk.
DOMRADIO.DE: U hebt ook gesprekken gepland met verschillende dicasteries en met bisschoppen in Rome. Wat verwacht je daar? Ze zullen je waarschijnlijk niet alleen vriendelijk en met open armen begroeten.
Göbel: Dat is precies waarom we het rechtstreeks in Rome doen. Omdat er momenteel eigenlijk een wat gespannen relatie bestaat tussen de Duitse Kerk en Rome. Dat kan niet verborgen blijven. Het gaat ons niet om een oorlogsverklaring, maar om een aanbod om te praten.
Wij willen duidelijk maken dat dit beroep, waarvan we nu weten dat het in Duitsland zeer goed ingeburgerd is, in deze organisatievorm in andere contexten van de wereldkerk niet bestaat.
DOMRADIO.DE: De Wereldsynode is de eerste synode waar er stemrecht zal zijn voor leken, zelfs in uitzonderlijke gevallen. Verwelkom je dat?
Göbel: Nou, dat juich ik zeker toe. Tegelijkertijd staat het nog steeds open voor kritiek. Of je zou kunnen zeggen dat er in vergelijking veel te weinig lekenstemmen zijn.
Niettemin geloof ik dat dit de juiste weg is en het is een goed begin dat het niet langer alleen bisschoppen zijn die elkaar ontmoeten, maar dat er ook stemgerechtigde leden zijn die leek zijn die uit verschillende delen van de wereld komen en ook vrouwen.”
Bischoff: Tijdens de voorbereiding beseffen we nu pas dat het ook de niet-bisschoppelijke leden van de synode zijn die weer met ons in Rome willen netwerken en een gesprek willen voeren.
Hier rijst echter de vraag: waar gaat de synode over? Om te adviseren of iets te zeggen? Ondanks het recht van de leken om in Rome beslissingen te nemen, blijft alles uiteindelijk een zaak van de paus. En we zien in de verschillende beoordelingen van bijvoorbeeld bisschop Bätzing en bisschop Oster tijdens de algemene vergadering van de bisschoppenconferentie dit najaar, hoe verschillend dit beoordeeld kan worden. Maar het motto is hier: ga aan de slag.
DOMRADIO.DE: Wat kunnen leken beter doen dan gewijde theologen? Waarom zouden zij meer gewicht moeten hebben in de kerk?
Göbel: Ik denk niet dat het gaat om wat leken beter kunnen doen. Maar wat leken zeker ter tafel kunnen brengen, is precies de niet-klerikale kijk op het leven. We leven op heel verschillende manieren en hebben daardoor persoonlijke ervaringen met bepaalde levenssituaties die een priester simpelweg niet heeft vanwege de orde waarin hij moet leven. Wat hem niet noodzakelijkerwijs incompetent of minder competent maakt op zijn werk.
Maar toch dient het juist de diversiteit aan perspectieven en levensstijlen dat alle mogelijke onderwerpen, alle mogelijke levenswijzen ook theologisch worden gereflecteerd en doordacht en tegelijkertijd een dergelijk aanbod ervaren.
Het interview werd afgenomen door Renardo Schlegelmilch.Lekenpastors houden voor het eerst bijeenkomsten in Rome
Rond het begin van de Wereldbisschoppensynode willen pastorale deskunigen uit alle continenten ideeën uitwisselen in Rome. De eerste wereldbijeenkomst in zijn soort heeft tot doel niet-gewijde, maar theologisch geschoolde, voltijdse pastores te versterken. (Het roept het begin van het Tweede Vaticaanse Concilie in herinnering toen de bijdragen van theologen -niet- bisschoppen parallel aan de conciliebijeenkomsten ook allerlei beraadslagingen, uitwisseling en overleg veel invloed hebben gehad op de ontwikkelingen tijdens het concilie red. dR)
Bron: Domradio.de