deel 3
Verder het Vaticaan in met Frans Wijnands
Onbespoten groenten uit de Vaticaanse tuin
Nee, woensdag kom je de Vaticaanse tuinen niet in. Dat is de dag van de wekelijkse algemene audiëntie. En ook de namiddagen van alle dagen van de week blijft de tuin voor bezoekers gesloten. Dan wandelt de paus er zelf. Vrijwel dagelijks. Een uurtje, soms langer. Meestal vergezeld van zijn secretaris, mgr. Georg Gaeswein. De paus heeft geen vaste route al passeert hij vrijwel altijd de Engelse tuin en de Lourdesgrot.
Wat heet tuin? Achter de Sint Pieter ligt een enorm park. Twintig hectare, ongeveer de helft van het totale oppervlak van Vaticaanstad. Intiem beschaduwde laantjes en bredere wegen waar de zon vrij spel heeft. Een mix van tuinarchitecturen; van (half)wild tot akelig perfect bijgehouden gazons en perken, zoals de Cactussenlaan, waar een wereldcollectie van bloeiende vetplanten tegen kunstmatige, stenen taluds staan. De Engelse tuin daarentegen is half-verwilderd. Veel kreupelhout, heuvelachtig met op het hoogste punt een kiezelpleintje met een paar bankjes; een vast rustplaatsje voor de pauselijke wandelaar. Net als bij de Mariagrot, een minutieuze kopie van de echte in Lourdes.
25 hoveniers zijn in vaste Vaticaanse dienst en hebben de handen vol aan het onderhoud. Wat opvalt in de tuin zijn de hoogteverschillen. De ingang van het Vaticaans Museum is tevens de toegang tot de tuinen, maar alleen met een lange roltrap omhoog. Buiten merk je pas hoe hoog je boven het straatniveau, aan de andere kant van de muur, wandelt. De uitzichten blijven de hele wandeling (van maximaal 2 uur) indrukwekkend. Nog een wonderlijke gewaarwording is dat je doorlopend tegen de achterkant van de immense koepel van de Sint Pieter aankijkt. Normaal zie je die van voren, of – vanuit de verte – van opzij. Maar in de tuinen loop je er aan de achterkant onderlangs. Het stadslawaai hoor je niet. Wel het geklater van het water in de talloze fonteinen en waterwerken. En het schrille gefluit van de honderden gifgroene parkieten die er in het wild leven. In de tuin staan nogal wat gebouwen, zoals het Vaticaanse Gouvernementspaleis, colleges, kantoren en zendstation van Radio Vaticana, het stationnetje in Madurodamformaat en daarachter, verscholen en ‘verboden’ voor toeristen, de rijk gevulde taxfreeshop voor de Vaticaan-ingezetenen.
Het stilste hoekje van de tuin is niet te bezichtigen: de groenten- en fruittuin van de paus. Zo’n 500 vierkante meter, achter de muren van het kleine klooster ‘Mater Ecclesiae’. Paus Johannes Paulus II gaf in 1992 opdracht voor de bouw ervan. De bewoners – zusters of paters – wisselen elkaar om de vijf jaar af. Het zijn er telkens een stuk of tien. Leden van contemplatieve (gebed)ordes, zoals recent nog de Benedictinessen. Van verschillende nationaliteiten, zo wilde JPII het graag. Nu verzorgen monniken de tuin.
‘Eigenlijk bidden ze met hun handen’ , vertelde Giovanni Maria Vian, de hoofdredacteur van de Osservatore Romano eens. Hij doelde op het feit dat de zusters en paters bijna al hun tijd besteden aan het telen en kweken van groenten, fruit en bloemen. Twee keer per week krijgt de paus groenten en fruit uit eigen tuin op tafel. Alles onbespoten, bemest met natuurlijke mest van de pauselijke boerderij in Castel Gandolfo. Tomaten, courgettes, kool, paprika’s, bietjes, broccoli. Kruiden, natuurlijk, en citroenen en sinaasappelen. De sinaasappelmarmelade van de zusters was in Vaticaanstad een geroemde en begeerde lekkernij. In de afgesloten groetentuin staan ook rozenstruiken. Twee soorten: de vleeskleurige Beatrice d’Este en een geurige witte roos genaamd Giovanni Paolo II.
Vaticaanstad voert een milieuvriendelijke, groene energiepolitiek. Maar ja, zelfs met de beste bedoelingen lukt het ook het pauselijke dwergstaatje niet om alle schadelijke uitstoot te voorkomen. Maar er is een – bijna Jezuïetische – ‘boetedoening’ gevonden: ter compensatie van de eigen luchtvervuiling besloot het Vaticaan een aantal jaren geleden om een klein bos van 15 ha aan te planten langs de oevers van deTisza, in het dunbevolkte oosten van Hongarije. Penitentie in natura…