“Videogames zorgen voor verbinding met christelijke heilsgeschiedenis”

Frank, games en religie. Dat lijkt mij geen vanzelfsprekende vriendschap. Seks, vloeken, extreem geweld, dat past toch niet bij gelovige kerkmensen?

“Ja, dat denken veel mensen. Met mijn boek poog ik dat beeld bij te stellen. Een poos geleden las ik het verhaal van een puber, een YouTube-coryfee met de onbegrijpelijke naam 00WARTHERAPY00. Hij kreeg een oude spelcomputer van zijn vader en samen speelden ze vele uren. Zijn vader overleed toen hij zes jaar was. Tien jaar lang liet hij zijn Xbox links liggen. Toen pakte hij het weer op en ging het favoriete racespel van zijn pa spelen, RalliSport Challenge. En terwijl hij racete, zag hij de geest van zijn vader opdoemen. Letterlijk dan, want dit spel projecteert de snelste racer om zo je snelste tijd te verbeteren. En nu probeerde 00WARTHERAPY00 zijn vader wekenlang in te halen. Dat lukt hem, maar hij laat zijn vader niet nog eens dood gaan en te behoeden voor een tweede, digitale dood. Als ik dit verhaal vertel tegen collega-theologen of in parochiezaaltjes, dan beginnen mensen anders naar games te kijken.”

Je noemt jezelf in je boek ‘gametheoloog’. Is dat niet wat overdreven?

“Nee. Want de twee werelden begrijpen elkaar niet. Christenen zitten vol vooroordelen en theologen snappen niet dat games object van wetenschappelijke studie zouden moeten zijn. Dat is vreemd. Er is juist zeer veel te analyseren en te adresseren als je games speelt en bestudeert. Dat is wat Moltmann ons voorhoudt: de theologie moet het hele leven bestuderen. Of als Paul Tillich, wiens mening ik deel, schrijft dat je in de theologie van de cultuur de religieuze dimensie moet opsporen. Games en religie wordt daarmee een uitermate boeiend duo. Een zoektocht naar de Deus incognitus, de verborgen God in onze samenleving. Dat doen gametheologen van de toekomst.”

Je probeert een brug te slaan.

“Ik houd mij nu een jaar of 10 professioneel bezig met games. Ik geef daarover gastlessen aan middelbare scholieren. Grappig genoeg kantelt niet weinig hun wereldbeeld na mijn verhaal. Theologie is niet saai, want je krijgt betaald om spelletjes te spelen in de baas zijn tijd. Dan willen ze wel theologie studeren. En om dat enthousiasme niet te temperen, heb ik het maar niet over urenlang vergaderen en congressen bijwonen.”

Word jij rijk van het spelen van deze spellen?

“Ha ha ha. Nou, ik word niet gesponsord als je dat bedoelt. Ik kreeg geen vergoeding om de games te bespreken in mijn boek. Sterker nog, ik koop al mijn games netjes zelf.”

Moeten meer geestelijken nu gametheoloog worden?

“Dat hoeft natuurlijk ook niet. Laat ik een ander voorbeeld noemen. Vaak na lezingen hoor ik van echte die-hard gamers: ‘Ik ken Wolfenstein zeer goed, maar dit heb ik er nooit in gezien.’ Dan vind ik het al geslaagd. Juist daarom doe ik dit. Er zijn daarmee mogelijkheden om games in te zetten in de catechese. Of dat nu leesgroepen, studentenverenigingen of opleidingen betreffen.”

Toch nog even terug naar het extreme geweld in games. Dat lijkt me een reden voor christenen om games te negeren.

“Snap ik heel goed. Bij succesvolle games als Half Life 2 schiet ‘Father Grigori’ zijn eigen parochianen neer. In andere games spat het bloed tegen je scherm en zie je afgehakte hoofden en doorboorde borstkassen. Vooral in zogenaamde shooter-games is het geweld overdadig aanwezig. Is dat nieuw voor christenen? Nee. Lees het Oude Testament terug. Jeremia, Rechters. Volop teksten met geweld met de goedkeuring van de Allerhoogste. Games negeren is je eigen bijbelgeschiedenis negeren.”

Maar toch. Geweld in games roept geweld buiten games op. Dat kan je niet ontkennen.

“Dat wil ik graag rechtzetten. Natuurlijk zijn er games die geweld, racisme en porno prediken. Echter, wetenschappelijk onderzoek van de laatste acht jaar spreekt de link tussen games en geweld tegen. De redenatie is ook vaak fout volgens mij. Als een Amerikaanse kid zijn klasgenoten neerknalt, worden bij huiszoekingen gewelddadige first person shooter games gevonden. Dan is al snel de conclusie: zie je wel, hij speelde games. Echter, klopt dat wel? De recherche zal ook veel ander niet-gewelddadig materiaal hebben gevonden. Ik geloof meer dat gewelddadige games een indicator kunnen zijn van eventueel probleemgedrag, maar niet als oorzaak van een bloedbad.”

In je boek wijs je veel voorbeelden aan van religie in games. Hoe verklaar je dat?

“Ik weet niet zeker of de makers van een game zich ervan bewust zijn religie in hun games te stoppen. Sommigen laten de interpretatie over aan de spelers. Anderen zullen aangedragen argumenten bevestigen om de verkoop te bevorderen. Bedenk hierbij wel dat er een spanning zit tussen exegese en eisegese, uitlegkunde en inlegkunde. De meeste games balanceren tussen die twee. De ene game, zoals Metro: Last Night legt zichzelf uit, terwijl een andere, zoals Nier: Automata zich verzet tegen een heldere uitleg.”

Wat vind je een verbindende factor van games, vanuit religieus perspectief?

“Het is bijzonder fascinerend dat de christelijke heilsgeschiedenis terug te vinden is in videogames. Ik vind het zeer bemoedigend dan ‘ons’ christelijk verhaal veel aantrekkingskracht behoudt. Twee ogenschijnlijk ver uit elkaar liggende universa ontmoeten elkaar.”

Als godsdienstleraren willen starten met games in de klas… Waar moet je beginnen?

“Het is verstandig om bij rustige genres te beginnen en eens een walkthrough te bekijken. Dan bekijk je het hele spel door de ogen van ervaren gamers. Games vragen veel tijd en voorbereiding. Je kunt ook speuren op YouTube naar een gametitel plus ‘the movie’. Dan zie je de verhaallijnen in games, die je voor je exegese kunt gebruiken. Bijvoorbeeld over levensbeschouwelijke thema’s als leven en dood, het hiernamaals en de religieuze kijk daarop. Uitermate spannend, en uitermate noodzakelijk om een brug te slaan met jonge gamers: die kunnen het spel spelen, maar de religieuze dimensie maakt het nog boeiender.”