De wekelijkse brief uit Rome die La Croix International publiceert biedt telkens stof tot nadenken. Ook deze week nu, hoofdredacteur Robert Mickens zijn licht laat schijnen op de vredesinspanningen van paus Franciscus en de betekenis van het bezoek van president Zelensky aan het Vaticaan. Zijn betoog komt erop neer dat de inspanningen van de paus op geopolitiek gebied bewonderenswaardig zijn, maar dat ze ondergeschikt blijven aan zijn rol als eerste pastor en gouverneur van de rooms-katholieke kerk, een kerk die sterk aan betekenis aan het inboeten is.
Een grijs en druilerig Rome stond zaterdag onder een intense veiligheidsmaatregelen toen de Oekraïense president Volodymyr Zelensky voor een dag naar de stad kwam. De Italiaanse regering zette zo’n 1500 veiligheidsagenten in, plaatste sluipschutters op daken en dwong een vliegverbod af tijdens het bezoek van de president wiens land blijft vechten tegen de troepen uit buurland Rusland die meer dan een jaar geleden Oekraïne binnenvielen.
Veel Italiaanse en in Rome gevestigde buitenlandse journalisten wekten de indruk dat het enige doel van Zelensky’s reis was om paus Franciscus te ontmoeten. Ze meenden dat hij de paus wilde ontmoeten om een vaag vredesplan achter de schermen te bespreken, een plan waarvan de 86-jarige paus onlangs zei dat de Heilige Stoel eraan werkt. Een ontmoeting met de bisschop van Rome stond inderdaad op het programma van de Oekraïense president, maar dat was niet de belangrijkste reden dat hij naar de Eeuwige Stad kwam. Bij lange na niet.
Zelensky kwam voor militaire hulp, niet voor een pauselijk vredesplan
Hij was hier eigenlijk om de president en premier van Italië te ontmoeten. Hij had één specifiek doel: verdere hulp verkrijgen voor de oorlogsinspanningen van Oekraïne, vooral op het gebied van wapens – langeafstandsraketten om precies te zijn. Volgens de Wall Street Journal is Italië de zesde grootste exporteur van militaire wapens ter wereld, na Duitsland, China, Frankrijk, natuurlijk Rusland – de (“Wij zijn nummer 1”) Verenigde Staten van Amerika. Maar de Italiaanse bevolking is verdeeld over de militaire hulp van hun land aan Oekraïne. Daarom verzekerde Zelensky zich aan het einde van het eendaagse bezoek ook van een spraakmakend interview op de Italiaanse staatstelevisie (RAI), in de hoop de publieke opinie te beïnvloeden. Zijn ontmoeting met de paus ging ook over het proberen het hoofd van de rooms-katholieke kerk ervan te overtuigen dat Vladimir Poetin niet te vertrouwen is aan een onderhandelingstafel, zeker niet voordat de Russische president al zijn soldaten en zijn tanks uit het land heeft teruggetrokken.
Oekraïne.
Maar Franciscus heeft gesproken over dat “geheime” plan om de oorlog te stoppen. Het is blijkbaar zo geheim dat functionarissen in de strijdende buurlanden hebben gezegd dat ze er niet van op de hoogte zijn. De paus, die zich bijna dagelijks hard maakt voor vrede in het “gehavende” of “gemartelde” Oekraïne, verdient onze bewondering voor zijn bereidheid “alles te doen wat nodig is” om de oorlog te helpen beëindigen. Maar, zoals meerdere keren in deze column is gezegd, is er geen rol weggelegd voor de bisschop van Rome in de Russisch-orthodoxe wereld. Die omvat ook Oekraïne, eigenlijk de historische geboorteplaats van deze oosters-orthodoxe kerk, religieuze traditie en ethos. Hoewel de jezuïetenpaus ongelooflijke (en volgens sommigen beschamende) inspanningen heeft gedaan om betere betrekkingen te creëren tussen het Vaticaan en het Patriarchaat van Moskou (hoofd van de Russisch-Orthodoxe Kerk), vertrouwen de Russen de Romeinen nog steeds niet. Natuurlijk geloven we dat er wonderen kunnen gebeuren. En dat is precies wat nodig is om de paus of zijn diplomaten van de Heilige Stoel een rol te laten spelen bij het beëindigen van het bloedvergieten in deze inter-orthodoxe oorlog.
Voor de kudde zorgen
Als bisschop van Rome – ja, hij is in de eerste plaats bisschop – is de primaire rol van de paus het “onderwijzen, heiligen en besturen” van degenen die deel uitmaken van zijn Kerk. En aangezien hij de ordinaris is op de Stoel van Petrus en Paulus, oefent hij ook een onderscheidend primaat uit over de plaatselijke Kerken die in gemeenschap zijn met Rome. Maar de “kudde” van de paus is minuscuul in Rusland – met slechts 348.000 katholieken in een overwegend oosters-orthodoxe natie van 104,9 miljoen mensen. De katholieke bevolking is iets groter in Oekraïne, maar degenen die in gemeenschap staan met de paus zijn nog steeds in de minderheid. Van de naar schatting 42,9 miljoen inwoners van het land zijn er ongeveer 4,8 miljoen katholiek. Maar het zijn niet allemaal “Romeinen” of Latijnen. In feite zijn de meesten van hen Griekse (of Byzantijnse) katholieken, die in bijna alle opzichten vergelijkbaar zijn met de oosters-orthodoxen, behalve dat ze in gemeenschap staan met en onder het gezag van de paus. Rooms-katholieken, die voornamelijk in West-Oekraïne wonen en van Poolse afkomst zijn, vormen niet eens één procent van de bevolking van het land. Grieks-katholieken vormen slechts 8%. Het punt is hier, zoals de Russen vaak aangeven, is dat dit deel van de wereld historisch gezien geen deel uitmaakt van het grondgebied van de bisschop van Rome, noch geestelijk, noch juridisch. Het is duidelijk dat de oecumenische tijd waarin we momenteel leven, vereist dat de verschillende christelijke gemeenschappen (en ook andere religieuze tradities) ernaar streven om overal ter wereld samen te werken voor vrede, harmonie en het algemeen welzijn. Patriarch Kirill van Moskou is in deze kwestie de gesprekspartner van de paus. Maar ze praten momenteel niet met elkaar… Ze hebben ook tegengestelde opvattingen over de legitimiteit van de invasie van Poetin.
De Romeinse paus als monarch en staatsman
Wat hier aan de hand is, gaat echter niet over Franciscus die zijn rol als bisschop vervult of zelfs als geestelijk leider van ‘s werelds grootste en rijkste christelijke kerk. Hoewel hij zichzelf liever positioneert als een soort wereldwijde ‘pastor’, gebruikt hij in dit geval echt zijn prerogatieven als monarch, een rol die het Romeinse pausdom in de loop van zijn lange geschiedenis heeft opgebouwd. De bisschop van Rome is ook de soeverein van Vaticaanstad. Net als een monarch (of dictator, zo u wilt) geniet hij “de opperste, volledige, onmiddellijke en universele gewone macht in de Kerk” en het overblijfsel ter grootte van een postzegel van de Pauselijke Staten dat het Vaticaan is, het territoriale huis van de Heilige Stoel en garant voor de vrijheid van de katholieke kerk. Als je dat niet gelooft, overweeg dan dit: Franciscus heeft zaterdag een bijgewerkte versie uitgegeven van de “fundamentele wet” (dwz de grondwet) van Vaticaanstad, evenals de vlag, het wapen en het officiële zegel van dit kleine land. En op alle drie is de pauselijke tiara (drievoudige kroon) prominent aanwezig, ondanks het feit dat de laatste twee pausen de tiara hebben vervangen door een bisschopsmijter op hun eigen wapen. Bisschoppen genieten normaal gesproken niet de rechten en privileges van koningen of staatshoofden, zoals de bisschop-soeverein van Vaticaanstad. En Franciscus wil ervoor zorgen dat hij en zijn opvolgers van deze rol blijven genieten. Vanuit dit gezichtspunt kan men zeggen dat de paus absoluut het recht heeft om zijn internationaal erkende status als soevereine staat te gebruiken om andere wereldleiders in te schakelen voor het welzijn van de mensheid. Maar hier is het punt – zijn invloed neemt af. Dat is niet zijn schuld of de schuld van zijn pontificaat. Dit is de huidige toestand van het Romeinse pausdom. De wereld waarin het ooit een belangrijke diplomatieke en politieke rol speelde, is grotendeels ingestort of juist vervaagd. Het oude Europa, dat bestond uit monarchieën zoals die van de paus, bestaat niet meer. Het pausdom genoot geopolitieke macht toen de wereld eurocentrisch was. Dat is nu zo goed als allemaal weg .Als je bewijs wilt, denk dan eens aan het onvermogen van Franciscus — een Latijns-Amerikaanse paus — en zijn pauselijke topdiplomaten om te helpen onderhandelen over vreedzame oplossingen voor conflicten (met rechtstreekse gevolgen voor lokale katholieken!) in plaatsen als Nicaragua en Venezuela. De pauselijke nuntius werd zelfs uit Managua geschopt en een plaatselijke bisschop is in de gevangenis gegooid, terwijl minstens één andere in ballingschap werd gedwongen. Het zou geweldig zijn als de paus een einde zou kunnen maken aan de verschrikkelijke oorlog in Oekraïne, maar zonder een wonder zal dat waarschijnlijk niet gebeuren. Het beste wat hij kan doen, is zijn volk blijven “onderwijzen, heiligen en regeren” in de wegen van Christus’ vrede en gemeenschap, zoals hij zo goed doet.
Franciscus, bisschop en dienaar van de dienaren van God – zoals Paulus VI de documenten van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-65) ondertekende – heeft veel licht gebracht in onze vaak donkere en gewelddadige wereld. Maar hij is alleen zijn dienaar, niet zijn redder.
Volg mij op Twitter @robinrome
vertaling en bewerking: www.deroerom.nl
beeld: istock.com
Read more at: https://international.la-croix.com/news/letter-from-rome/francis-bishop-and-servant-of-the-servants-of-god/17804