Verwachting & advent in de kunst: een zwangerschap in 9 werken
Van Annunciatie over Visitatie en Johannes de Doper: deze 9 bekende kunstenaars beeldden het uit, elk op hun manier.
Met de Advent begint een nieuw liturgisch jaar en bereiden we ons vier weken lang voor op de geboorte van Jezus. Om dat wachten te verbeelden, grepen kunstenaars vaak al terug naar de Annunciatie, een feestdag die op 25 maart wordt gevierd. De Annunciatie verwijst naar de aartsengel Gabriël, die Maria bezoekt en meldt dat God haar heeft uitverkoren om de moeder te worden van zijn Zoon.
Jan Van Eyck (1436)
Van Eycks Annunciatie is wellicht het linkerpaneel van een triptiek — de twee andere delen gingen verloren. Het zou zijn voltooid in 1436, enkele jaren na zijn Lam Gods dus, waarmee er qua schildertechniek veel overeenkomsten zijn. Verondersteld wordt dat het gemaakt werkt voor de Chartreuse van Champnol, in opdracht van Filips de Goede.
Petrus Christus (1452)
In het Groeningemuseum in Brugge vind je onderstaand tweeluik van de Nederlandse schilder Petrus Christus. Opvallend: de Annunciatie gebeurt hier in een kerk, en niet in een kamer van Maria. Een openstaande deur geeft uitzicht op de heldere buitenwereld. Op het paneel rechts bevinden Maria en Jozef zich in de bouwvallige stal rondom het op een hoopje stro liggend kind Jezus.
Annunciatie_en_Visitatie,_circa_1501_-_circa_1525,_Groeningemuseum – Wikimedia Commons © Groeningemuseum- Wikimedia Commons
Il Tintoretto (1587)
Eén van de werken van Il Tintoretto (‘Het ververtje’ — zijn echte naam was Jacopo Robusti) die te zien zijn in de Scuola Grande di San Rocco in Venetië. Veel dynamiek en een ongewoon perspectief in dit beeld, waarbij Maria bezoek krijgt van een zwerm engelen terwijl Jozef buiten aan het werk is (links in beeld).
De Annunciatie door Il Tintoretto © Wikipedia
Henry Ossawa Tanner (1898)
Henry Ossawa Tanner wordt beschouwd als de eerste Afro-Amerikaanse schilder die internationaal succes had. Hij studeerde en woonde in Parijs. Zijn Annunciatie valt op door het realisme en intense licht- en kleurgebruik.
De Annunciatie door Henry Ossawa Tanner. © Wikipedia
Domenico Ghirlandaio (1494)
Tegelijk met Maria is ook haar nicht Elisabet zwanger, van Johannes De Doper. Tegen alle verwachtingen in, want ze kon tot dan toe geen kinderen krijgen en leek ze daar ook al te oud voor. Haar man Zacharias schrikt dan ook niet weinig als de engel Gabriël hem het nieuws brengt terwijl hij aan het bidden is in de tempel. Hij wordt – letterlijk – met stomheid geslagen en zal pas weer kunnen spreken op het moment dat zijn zoon is geboren en hij hem de naam Johannes geeft. Domenico Ghirlandaio maakte er dit magnifiek fresco van, waarop een groot aantal figuranten – Florentijnse vooraanstaanden en de familie Tornabuoni die het werk bestelde – (zeer) nadrukkelijk aanwezig is.
‘De verkondiging aan Zacharias’ van Domenico Ghirlandaio. © WIkipedia
Ook de Visitatie is een thema dat aan de Advent wordt gelinkt en veelvuldig door kunstenaars werd gebruikt als onderwerp. Maria Visitatie — 31 mei — slaat op het bezoek van Maria aan haar tante Elisabet, in verwachting van Johannes de Doper.
Jan Lievens (1640)
Maria bezoekt haar zwangere nicht, hun echtgenoten Jozef en Zacharias kijken toe. Op de achtergrond een bediende. Op verschillende manieren valt de focus vooral op Maria: door haar blekere gelaatskleur en lichtblauwe kledij, maar ook door het feit dat de wijde mouw van Elizabeth de onderste helft vormt van een denkbeeldige cirkel. Lievens schilderde dit altaarstuk destijds voor een jezuïetenkerk in Brussel.
De Visitatie van Jan Lievens. © Wikipedia
Jacopo Pontormo (1529)
Fascinerend schilderij dat het moment van de ontmoeting tussen Maria en Elisabet weergeeft. De warme blikken van de twee staan in contrast met de strakke blikken van twee andere vrouwen, die je recht aankijken. Het lijken wel alter-ego’s van de twee protagonisten: de linker vrouw is jonger en draagt net als Maria iets roze, de rechter vrouw is ouder, heeft dezelfde gelaatstrekken als Elisabet en heeft ook dezelfde hoofddoek aan.
Videokunstenaar Bill Viola maakte een korte video die door dit werk is geïnspireerd. 
De Visitatie van Jacopo Pontormo. © Wikipedia
De profeet van de Advent is Johannes de Doper, onderwerp van een aantal beroemde schilderijen.
Domenico Veneziano (1445)
Johannes de Doper trok zich als jongeman in eenzaamheid terug. Tot hij zijn oude kleding aflegde en een kamelenhuid aantrok als teken van zijn terugkeer. Dat moment werd door Domenico Veneziano vereeuwigd – het is een van de weinig uitbeeldingen hiervan. 
‘De Heilige Johannes in de woestijn’ door Domenico Veneziano. © Wikipedia
Leonardo da Vinci (1516)
Een mysterieuze glimlach en een hand die naar de hemel wijst. Zo portretteerde Leonardo da Vinci Johannes de Doper. Da Vinci’s laatste werk bevindt zich in het Louvre in Parijs. 
‘Johannes de Doper,’ het laatste werk van Leonardo da Vinci. © Wikipedia
bron: kerknet
