*** door Michiel Van Mulders ***
Priester Marc Roseeuw vertelt ons over zijn visie op kunst en over zijn vriendschap met de kunstenaar Ciry.
De tentoonstelling over Michel Ciry in het Grootseminarie Ten Duinen in Brugge is, door de coronacrisis, voorlopig gesloten. Toch kunnen we kennismaken met de kunst en de boodschap van Ciry door iemand die dicht bij hem stond tijdens zijn leven.
Dit artikel is eerst verschenen in Kerk·in·zicht, het bisdomblad van het bisdom Brugge, in mei. Onderaan het artikel kan je een proefexemplaar aanvragen als je een abonnement overweegt.
Marc, waar komt jouw interesse in kunst vandaan?
M. Roseeuw • Mijn vader schilderde, fotografeerde en filmde. Hij won het amateurfestival van Cannes in 1963 met een kortfilm over ‘Kerkhofblommen’ van Guido Gezelle. Hij nam zijn gezin mee naar tentoonstellingen en wist (als onderwijzer) ook uitleg te geven. Beeld vraagt woord en dat kon hij heel goed.
Later kreeg ik, net als mijn leraar esthetica, tranen in de ogen toen ik we in de klas in het kleinseminarie van Roeselare luisterden naar ‘Freude, schöner Götterfuncken…’ uit de 9de symfonie van Beethoven. In het grootseminarie van Brugge werden mijn smaakpapillen gestreeld met schoonheid, zowel in dat harmonieuze gebouw als in de cursus christelijke iconografie van Wilfried Dumon. Voor mijn tv-werk was ik dikwijls op zoek naar kunstenaars die aan volgende criteria voldoen:
- Topkwaliteit, m.a.w. kunstenaars die echte vakmensen zijn.
- Kunst die de Blijde Boodschap in beeld brengt en die niet-narcistisch aanbiedt.
- Kunst die toegankelijk is, zowel voor kinderen als hoogopgeleiden.
Ik had de faciliteiten om de hele wereld af te reizen op zoek naar dergelijke kunst en heb daarbij in totaal een tiental kunstenaars ontmoet dat aan mijn criteria voldeed. Michel Ciry is er één van. Kunstenaars hebben het genie om de Blijde Boodschap origineel aan te voelen en ze hebben de gave om die boodschap naar beeld te kunnen vertalen. Als tv-maker van christelijke programma’s had ik dezelfde opdracht: een Blijde Boodschap vertalen in klanken en suggestieve beelden.
(Lees verder onder de biografie)
| Wie is Marc Roseeuw? |
|---|
| Marc Roseeuw (°1944), priester van het bisdom Brugge, studeerde theologie en communicatiewetenschappen aan de KU Leuven. Hij startte een onderwijsloopbaan, eerst twee jaar in het college van Oostende en dan negen jaar in het kleinseminarie van Roeselare. Vervolgens was hij 31 jaar regisseur en tv-realisator voor KTRO-Braambos uitgezonden via Één en Canvas. Hij was ook 16 jaar regisseur van de tv-missen voor VRT en KRO-Nederland. Nu werkt hij intensief aan een grondige studie over de Duitse beeldhouwer Toni Zenz: een complete catalogus, zijn boodschap en zijn leven. |
Zie je daarin het werk van God?
M. Roseeuw • Je overvalt me met die vraag!. Laat mij even op adem komen. Mijn spontane reactie is: je moet nu ook niet overal God willen in zien. In deze coronatijd hoor ik mensen zeggen ‘dat is een straf van God’. Ik ben dan kwaad. God is geen straffende rechter, geen automatiek, geen commerçant. Laat God God zijn. Projecteer je eigen verlangens en frustraties niet in God.
Al zoekend naar Bijbelse beeldende kunst heb ik niet meteen het gevoel gehad dat ik daarin ‘door God werd geleid’. Ik deed mijn werk op een gedreven wijze. Toch zit er iets in jouw vraag. Ik ben nu een oude man. Er zijn toch wondere dingen in mijn leven gebeurd, die ik niet kan verklaren. Dat ik tv-programma’s mocht maken, dat is een enorm geschenk. Wie krijgt zulke kansen? Dat ik Ciry, beeldhouwer Toni Zenz, Arcadio Choque, schilder Arcabas, Yoti Sahi, iconenschilders en vele anderen kon en mocht ontmoeten, dat zijn stuk voor stuk cadeaus. Onbewust heb ik enorm veel gekregen. Misschien was ik wel niet fijn aanvoelend genoeg om daarin telkens Gods werk te zien? Op het einde van zijn leven zei Zenz: “Ik ben een schaal. Ik heb alles van boven gekregen en ik mocht het verder geven.” Ik denk dat dit bij mij ook zo is.
(Lees verder onder de afbeeldingen)
Le retour de l’enfant prodigue – M. Ciry, 1966, olieverf op schilderdoek, 161 cm op 97 cm. © BBK – M. CiryVorigeVolgende
Wat is je band met de kunstenaar Michel Ciry?
M. Roseeuw • Ik heb Ciry leren kennen in 1974 naar aanleiding van zijn tentoonstelling in Oostende, waarvoor ik hem opzocht in zijn woonplaats Varengeville-sur-mer en wij waren meteen amis de coeur. Het was mijn privilege om twee tv-programma’s over hem te mogen maken, daarvoor heb ik zeker 12 keer zelf bij hem thuis gefilmd. We brachten drie keer een maand samen door in de Provence tijdens de winter. Ciry zocht het zuiderse speciale licht op om te kunnen schilderen, ik zocht de stilte op om te lezen, te studeren en tv-scripts te maken.
In 2000 en 2002 hielp ik met de logistiek van de prestigieuze Ciry-tentoonstellingen in, respectievelijk, de kathedraal van Brussel en de O.-L.-Vrouwekerk (later ook in de H.-Godelieveabdij) in Brugge. We hebben vele uren elkaars twijfels, elkaars zoeken, elkaars ideeën beluisterd en gedeeld. Ik heb een stapeltje van 15 cm correspondentie met Michel. Hij vroeg mij om als priester voor te gaan bij de viering van zijn 90ste verjaardag. Later vroeg hij de ziekenzalving. In de ijzige nacht van 1 januari 2019 ben ik naar Varengeville-sur-mer gereden om ‘s morgens mijn vriend te begraven.
(Lees verder onder de biografie)
| Wie is Michel Ciry? |
|---|
| Michel Ciry (°1919 – †2018) werd geboren in La Baule-Escoublac, dicht bij de monding van de Loire, als zoon van de Vicomte de Ciry. Wanneer Ciry 15 jaar is, merkt zijn vader zijn artistieke talenten op. Hij zendt hem naar L’École supérieure des arts appliqués Duperré in Parijs. Ciry verfijnt zich in verschillende kunsten, waaronder de schilderkunst, het etsen, graveren en tekenen, maar ook de muziekcompositie en de literaire expressie in de vorm van gepubliceerde dagboeken. Katholieke verhalen, beelden en personages blijken voor Ciry een bron van inspiratie. Ciry kreeg bekendheid met zijn beeldende kunstwerken, maar ook zijn uitgegeven dagboeken en muziekstukken bleven niet zonder succes. Zo was hij in 1953 laureaat van de Koningin Elisabethwedstrijd voor compositie door het innovatieve karakter van zijn muziek. Ciry was ook verschillende keren kandidaat om toe te treden tot de prestigieuze Académie française en was lid van de Académie royale de Belgique. Ciry ontving meerdere bekroningen. Hij overleed uiteindelijk op 26 december 2018 in het Normandische Varengeville-sur-Mer. |
Kun je er één schilderij uitkiezen?
M. Roseeuw • Michel Ciry heeft zeker 80 keer het Emmaüsverhaal in beeld gebracht als schilderij, tekening of kopergravure. Dit verhaal typeert Ciry ten volle. Hij is de superintelligente denker en tegelijk de twijfelaar. Hij analyseert met een scalpel en probeert tegelijk te geloven als een ontvankelijk kind. Dat een mens sterft en daarna door twee depressieve mannen herkend wordt bij het breken van het brood, wat is dat toch? Op een meesterlijke wijze weet Ciry zijn eigen twijfel, verwondering, verlangen, ja, ook zijn eigen Godsvertrouwen uit te drukken in het gezicht en in de handen van de Emmaüsganger.
Het toont de worsteling van Ciry met Jezus’ boodschap: ‘Ik geef je perspectief over de dood heen. Ik leef over de dood heen en ook jij zal leven over de dood heen. Ook jij zal thuiskomen bij de Vader.’ Ciry vertolkt het diepste heimwee van elke mens én ook de grootste twijfel: ‘Het zou allemaal kunnen één grote farce zijn en wij, naïevelingen, zijn dan de dupe van dit vrome verhaal.’ Telkens we afscheid namen van elkaar, hetzij lijfelijk, hetzij per brief of per telefoon zei Michel: “Mon cher petit Marc, prie pour moi, je manque la confiance.” Godsvertrouwen.
| Bemiddelaar van het werk van Ciry |
|---|
| Marc noemt zichzelfs slechts ‘een bemiddelaar van het werk van Ciry en zijn Blijde Boodschap in beeld’. Ontdek (na de coronacrisis) de tentoonstelling in het Grootseminarie Ten Duinen. Nu kan je al wat impressies opdoen in dit artikel of via het boek Michel Ciry in de Ten Duinenabdij te Brugge. Je kan het bestellen via marc@roseeuw.be |
Johannes op Patmos door Michel Ciry © BBK