Van het concert des levens krijgt niemand een program. Een bordje met die tekst hing vroeger bij mijn oma op het toilet. Als kind vroeg ik wat dat betekende. “Nou, jungske, het leven heeft mooie en minder mooie dingen voor ons in petto. Wat er komt weten we niet. Wanneer het komt weten we niet. We weten eigenlijk maar bar weinig en dat is maar goed ook. Wat kunnen we meer doen dan ons best. Bidden, hard werken, samen vieren en elkaar helpen als het tegenzit.”
Eeuwenlang stond het voor iedereen vast dat pech niet bestond. Ellende riepen mensen over zichzelf af. Ze waren vergeten te offeren aan de een of andere god of geest. Hadden Onze Lieve Heer beledigd. Of, toen het liberale wereldbeeld dominant werd, hadden niet goed uit hun doppen gekeken, of slechte keuzes gemaakt in hun leven. Pech bestond niet. Het was eigen schuld dikke bult. En wie zijn billen heeft verbrand moet op de blaren zitten.
Na de Tweede Wereldoorlog zijn we gaan inzien dat een mens misschien niet iedere ellende over zichzelf heeft afgeroepen. Dat de wereld zo is ingericht dat sommige mensen aan de verkeerde kant van het geluk worden geboren. We zijn een fijnmazig systeem gaan inrichten dat pech en ellende weg zou organiseren. En dat is goed gelukt. Tenminste voor ons, de bevoorrechten, die aan de goede kant van het geluk geboren zijn. Wij hebben het goed. Beter dan wie dan ook, waar dan ooit in de geschiedenis. Maar geldt dat voor iedereen?
Ook onze verzorgingsstaat zit vol impliciete en expliciete waardeoordelen. De overheid wil tot achter de komma alles van je weten. “Want hulpvragers zijn geneigd tot fraude”. “Hulp moet je verdienen.” En dus vragen we een tegenprestatie van hulpbehoevenden. “Teveel hulp maakt mensen lui.” En dus krijgen mensen net voldoende hulp om niet dood te gaan maar te weinig om echt te kunnen leven. “Een mens moet leren van zijn fouten.” En dus schoppen we mensen die in de schuldhulpverlening zitten juist omdat ze niet met geld kunnen omgaan ook weer uit de schuldhulpverlening omdat ze niet met geld kunnen omgaan. Een vicieuze cirkel.
Het is bijna Kerstmis. Het verhaal van een verlosser die geboren werd in een voerbak. Ik ben altijd verbaasd hoe actueel en toepasbaar bijbelverhalen zijn. Over wat we er hier en nu mee kunnen. Dat we geen betere wereld krijgen door te vertrouwen op een overheid die alle problemen weg kan organiseren. Maar door uit te gaan van liefde, nabijheid en gemeenschapszin. Uitgaan van het voorbeeld van een kind dat er zonder oordelen was voor melaatsen, bezetenen, prostituées, zondaars, herders, tollenaars. Hulp uit nabijheid, zonder mitsen en maren. Niet omdat we hulp verdienen. Maar omdat we niet zonder elkaar kunnen.
De Roerom jaargang 36, nr. 4 december 2021