Column januari 2012

Onverbreekbaar


De onverbreekbaarheid van het huwelijk, zoals de Kerk dat voorstaat, hoort naast zowel de verplichte koppeling van ambt en celibaat als de plaats van de vrouw in de kerk tot de drie hot items van de kerkelijke leer. Maar zoals de twee laatste items niet bespreekbaar zijn, zo is ook de onverbreekbaarheid van het huwelijk niet bespreekbaar. Waarom ligt voor de katholieke kerk het hertrouwen na een scheiding zo moeilijk en waarom tillen de andere christelij­ke kerken er minder zwaar aan?

Trouwen is voor de katholieke kerk niet alleen een subjectieve gebeurtenis tussen twee gelief­den, maar zij heeft ook een objectieve dimen­sie – op zijnsniveau – los van de subjectieve beleving van het echtpaar. Dit wil zeggen, dat het huwelijk een objectieve band schept tussen man en vrouw, die je niet mag, zelfs niet kunt verbreken. Aan de basis van deze visie ligt een juridische benadering van het huwelijk waar­ door de focus komt te liggen op de wederzijdse belofte – consensus – en op de huwelijksslui­ting als ritueel. Dat in het huwelijk ook een kwaliteitsvolle relatie belangrijk is dreigt daar­ door buiten beeld te raken. Bovendien komt het volle gewicht op de huwelijksvoorberei­ding te liggen ten nadele van de zorg voor de relatie.

De Reformatie plaatst bij deze juridische benadering grote vraagtekens. Jezus legde immers aan het huwelijk geen juridische regels op, maar deed een beroep op een ethische levens­ houding. Het bijbelse scheidingsverbod – wat 
God verbonden heeft zal de mens niet schei­den – namen de reformatoren wel serieus, maar tegelijk beschouwden zij het huwelijk als een na te streven ideaal dat evenwel kan misluk­ken. Bovendien is het huwelijk voor protestan­ten geen sacrament, maar behoort het tot de seculiere orde. Ook daarom leggen ze zich, als een huwelijk faalt, eerder neer bij wat de bur­gerlijke wet bepaalt. Aan een tweede huwelijk kan daarom gemakkelijker een plaats gegeven worden.
Een bijkomend probleem is dat het katholieke gescheiden mensen verboden is deel te nemen aan de sacramenten, met name de communie. Priesters zitten hier met een gewetenspro­bleem: hoe de onverbreekbaarheid van het huwelijk verdedigen en tegelijkertijd oog hebben voor de barmhartigheid waarvan Christus blijk geeft? Meer en meer priesters geven de commu­nie daarom aan hertrouwde gescheiden echt­paren.

Het zal voor de katholieke kerk dus nodig zijn om het huwelijk te ontdoen van zijn juridi­sche inkadering en de nadruk te leggen op de kwaliteit van de relatie. Wie tot de ontdekking komt dat er überhaupt geen relatie aanwezig is kan beter scheiden dan een schijnvertoning in­ standhouden.

TB