Column november 2012

Het goede leven

Zo voor de feestdagen, wanneer we met familie of vrienden het leven willen vieren, wordt de vraag actueel wat het goede leven nu eigenlijk is. Is het een verre vakantie, het nieuwste speelgoed voor de (klein)kinderen, de nieuwste iPhone? Of zit het in andere dingen?

Wat een mens écht nodig heeft staat wel vast. Eten, drinken en een dak boven je hoofd. Over de rest valt te discussiëren. Eeuwenlang hebben filosofen en theologen die discussie ook gevoerd. Over één ding waren ze het eens. ‘Mensen hebben behoeften. En ware wijsheid bestaat erin niet harder te werken dan nodig om aan die behoeften te voldoen: Een mens is een sociaal wezen. Mensen met een goed onderhouden sociaal netwerk leven langer, zijn gezonder en gelukkiger dan mensen zonder goede contacten. Het zou wijs zijn als we meer in relaties investeerden en minder in spullen die we niet echt nodig hebben.

Ik heb laatst onze boekenkasten opgeruimd. Er staan zoveel ongelezen boeken in de kast dat ik me zou moeten schamen wanneer ik morgen een boekhandel zou binnenlopen. Toch kom ik er vrijwel iedere week. En laatst heb ik mensen helpen verhuizen. ‘Wat een mens in vijf jaar toch aan rotzooi kan verzamelen’, verzuchtte de vrouw des huizes. Ik kon haar met het zweet op het voorhoofd alleen maar gelijk geven. Misschien ook onder invloed van reclame – door sommigen de georganiseerde schepping van ontevredenheid genoemd – is de ingebouwde rem op consumptie verdwenen. Wat de buren hébben is de voortdurend opschuivende norm geworden. Wie de buren zíjn wordt dan minder interessant.

Het aantal huishoudens en personen met problematische schulden neemt explosief toe. En het hebben van problematische schulden komt niet alleen voor bij mensen met een zeer laag inkomen. De grootste toename vindt plaats bij personen en gezinnen waarbij je dat, kijkend naar het inkomen, niet zou verwachten. Veel mensen komen in de schulden door een teveel aan uitgaven en niet door een tekort aan inkomsten. Op de vraag waaraan hij zijn geld toch had besteed waardoor hij zo diep in de schulden zat, antwoordde een man met een bovengemiddeld inkomen me: ‘Ik weet het niet precies. Aan nutteloze hebbedingetjes vooral: We leven in een maatschappij waarin onder invloed van reclame het beeld ontstaat dat het goede leven zit in de aanschaf van prullaria en gadgets of het maken van verre reizen. Vaak handelen we daarnaar. ‘Ik heb genoeg’ is niet de meest uitgesproken zin binnen ons taalgebied. Een goed leven is een leven met goede relaties. In plaats van ons dood te werken of schulden te maken om dingen te kopen die we niet nodig hebben zouden we ons daar, zeker zo vlak voor de feestdagen, meer bewust van mogen zijn.

R.P