Column november 2011

Verontwaardigd

Verontwaardiging kan men zien als de tegenhanger van verwondering. Ik kan verwonderd zijn om alle vooruitgang op medisch en technisch gebied. Wat vijftig jaar geleden onbekend was of onmogelijk leek is vandaag bijna vanzelfsprekend. Neem als voorbeeld de moderne communicatiemiddelen, die zich nog dagelijks verder ontwikkelen.
Maar de verontwaardiging is wellicht groter dan de verwondering. Ik kan verontwaardigd zijn over mistoestanden in onze samenleving. Denk aan de bankencrisis, de graaicultuur, de bonusexcessen, de neoliberale economie, de verharding en verkilling van onze samenleving.
Mensen moeten echter beide attitudes bezitten. Wie alleen verontwaardigd kan zijn over wat fout gaat, loopt het gevaar een cynicus te worden. Wie alleen verwonderd kan zijn over wat goed is, dreigt een naïeveling te worden. Het zou wel eens kunnen zijn, dat wij in Nederland te weinig verontwaardigd durven zijn, hoewel de laatste tijd de protestacties van de zogenaamde indignados sterk de aandacht vragen. Indignados zijn letterlijk de ‘verontwaardigden’, met name over het financieel kapitalisme. Zij protesteren in de zogeheten Occupy-beweging tegen het kapitalisme dat op alle niveaus hoogtij viert. Nauwelijks hebben we de ene recessie achter de rug, of de volgende staat voor de deur, omdat we – met name de banken – niets geleerd hebben van het verleden. Er worden weer even vrolijk bonussen uitgedeeld als tevoren. De indignados laten in de Occupy-beweging zien, dat de samenleving dit niet meer accepteert.

De tijd ligt niet zover achter ons, dat een gebrek aan verontwaardiging een algemeen Europees fenomeen van defaitisme leek te zijn. We waren niet meer verontwaardigd, omdat we niet geloofden dat we nog iets konden veranderen. Kilo’s rapporten constateren wel wat er in onze samenleving fout loopt, maar er gebeurt niets mee. Men denkt de wereld te hebben veranderd, omdat we er veel en lang over hebben vergaderd. We leggen ons neer bij de feiten.
Verontwaardiging is echter de eerste en noodzakelijke stap van bewustwording. Alleen wie zijn verontwaardiging uit, zet de stap naar verzet. We moeten ons verzetten om de dingen die kunnen veranderen. En dat is nodig want de armen worden steeds armer, de rijken steeds rijker, de graaicultuur wordt niet minder. We kijken toe en stellen vast maar komen niet tot verzet, omdat we niet meer weten waarvoor we staan. Economie moet niet alleen bedacht zijn op welvaart, maar ook op welzijn.
Ook de kerk zwijgt, omdat ze langzamerhand naar de rand van de samenleving verdwenen is, terwijl ze zich juist daarom vrij moet voelen om te spreken Ze zwijgt omdat ze in zichzelf is gekeerd en genoeg aan haar eigen problemen heeft. De indignados wijzen haar en ons allen de weg, om eindelijk de problemen bij de wortel aan te pakken.
TB