Paus tussen de tijden

“Ik behoor niet meer tot de oude wereld, maar de nieuwe is er ook nog niet echt”: zo beschreef emeritus paus Benedictus XVI zijn positie. De zin komt uit het boek ‘Laatste Gesprekken’. Hij was een paus “tussen de tijden”, zei hij destijds. Om er dan aan toe te voegen dat men tijden en keerpunten pas achteraf kan herkennen en beoordelen.

Het tweede deel van de zin is opmerkelijk: “De nieuwe wereld is er nog niet”. Het strekt de theoloog, kardinaal en paus Joseph Ratzinger tot eer dat hij nooit tevreden is geweest met het definiëren van wat ‘het nieuwe’ is. Zijn hele leven zocht hij, deed onderzoek, stelde vragen, ook toen hij paus was droegen zijn toespraken en preken het stempel van deze zoektocht. Vaak genoeg ergert hij zichzelf daaraan, en misschien nog wel meer kerkelijke mensen.

Een man die God zoekt

Een van de laatste preken van paus Benedictus XVI. verwoordt dit prachtig, hij spreekt over de Wijzen op zoek naar de pasgeboren koning. “De mannen die het onbekende tegemoet gingen, waren beslist mensen met een rusteloos hart. Mensen die gedreven werden door rusteloos zoeken naar God en naar het heil voor de wereld, wachtende mensen niet tevreden met hun vaste inkomen en hun respectabele maatschappelijke positie. Ze keken uit naar iets dat groter en hoger was. Het waren geleerde mannen die veel van de sterren wisten en waarschijnlijk ook een filosofische opleiding genoten hadden. Ze wilden niet alleen veel weten. Ze wilden vooral het wezenlijke weten. Ze wilden weten hoe ze mens moesten zijn. En daarom wilden ze weten of God bestaat, waar en hoe hij is. Of hij om ons geeft en hoe we hem kunnen ontmoeten. Ze wilden de waarheid weten over ons en over God en de wereld. Hun fysieke pelgrimstocht is een uitdrukking van hun innerlijk in beweging, de innerlijke pelgrimstocht van hun hart. Zij waren mensen die God zochten en uiteindelijk op weg waren naar hem.  Ze waren zoekers naar God.” Joseph Ratzinger zou zo zichzelf kunnen hebben typeren.

Veel hiervan zal ons blijven bezighouden en de inspiratie ervan zal bij ons blijven. Als theoloog, kardinaal en paus leverde hij een biijdrage aan het ontdekken van dat nieuwe. Ondanks alle boeken, toespraken en bijdragen bleef hij tot het einde toe een onrustig mens. In de reeds geciteerde preek aan het einde van zijn pontificaat spreekt de toenmalige paus over de innerlijke pelgrimstocht van het geloof, die vooral in het gebed plaatsvindt. Een gebed dat ons wegtrekt uit de schijnbare troost en dat onrust jegens God en onrust voor de naaste te weeg brengt. Tot het einde beleefde hij deze onrust in gebed, teruggetrokken maar niet minder intens.

Een profetische zin

De zin over de oude en de nieuwe wereld uit genoemd boek is profetisch en heeft een theologische en spirituele dynamiek, ook al is de betekenis op het eerste oog onschuldig. Tijden veranderen, ze kunnen niet worden vastgehouden, noch in een hervinden van het ‘oude’ zoals de traditionalisten zouden willen, noch in een uitvinden van het ‘nieuwe’ zonder rekening te houden met traditie en ontwikkeling.

Emeritus paus Benedictus XVI. had een gezond zelfbeeld toen hij zichzelf tussen de tijden plaatst en zich toch niet laat vastpinnen. Verandering: hij heeft het meegemaakt en staat ervoor. Was hij daarom een ​​overgangspaus?

Hij zal ons bij blijven

Dat staat te bezien. Joseph Ratzinger staat voor een Kerk, die sinds het Concilie vernieuwd op weg is gegaan. Joseph Ratzinger heeft zijn stempel gedrukt op een overgang van de kerk en op een overgang van het pauselijke ambt. De Kerk zal hieruit nog lang van kunnen putten, uit zijn voorbeeld, uit zijn woorden, uit zijn geschriften.

Hij was tussen de tijden, maar hij zal ons bij blijven.

bron: Vatican News
beeld: Vatican Media