Het einddocument van de synode meer in detail

Amazone Synode: dit staat in het einddocument

De Amazone Synode van het Vaticaan eindigde met een oproep voor een holistische bekering in de katholieke kerk. Het einddocument, zaterdagavond gepubliceerd door het Vaticaan, spreekt over vier soorten bekering: pastoraal, ecologisch, cultureel en synodaal. De wijding van getrouwde mannen tot priesters voor afgelegen gemeenschappen en de ontwikkeling van een katholiek ritueel voor de Amazone worden ook aangemoedigd. Het onderwerp diakenwijding van de vrouw blijft open.

 

Vijf hoofdstukken

Het ongeveer 30 pagina’s lange einddocument van de Amazon-synode is verdeeld in vijf hoofdstukken, de eerste vormt de basis van de resterende vier. 
“Amazonia: van luisteren naar holistische ommekeer” spreekt van de roep van de armen, de “aanvallen tegen de natuur”, het dreigende verlies van het regenwoud, de migratie, de uitbuiting en de reactie van de kerk in deze situatie. Tegenwoordig heeft “de kerk de historische mogelijkheid om zich te onderscheiden van de nieuwe koloniale krachten door te luisteren naar de Amazone-volkeren” (15).

Bovendien “biedt de sociaal-economische crisis nieuwe mogelijkheden om Christus te verkondigen in al zijn bevrijdende en humaniserende kracht”. De roep van de aarde en de roep van de armen dwingen de Kerk tot een volledige bekering, zowel persoonlijk als collectief. De focus van deze bekering is “het levende evangelie dat Jezus Christus is” (19).

Nieuwe pastorale benadering

“Kerk is missie!” (21), is het uitroepteken in dit hoofdstuk. De Synode presenteert hier een kerkvisie voor de toekomst: een  Samaritaanse, barmhartige, solidaire kerk, een “Magdaleniaanse” kerk, “die zich geliefd en verzoend voelt en met vreugde en overtuiging de gekruisigde en opgestane Christus verkondigt” (22).

Een verwijzing naar oecumene en dialoog met inheemse religies volgt: relaties met mensen die door het Pinkstergebeuren worden geïnspireerd. Maar de omgang met charismatische en evangelicale kerken is moeilijk in Amazonia, en de aantrekkingskracht van deze kerken op katholieke gelovigen moet een kwestie van gewetensonderzoek zijn (24). Misschien is het gemeenschappelijke vertrekpunt in het Woord van God dienstig. De Synode stelt onder andere gezamenlijke bijbelvertalingen in lokale talen voor, evenals theologische bijeenkomsten. 

“Amazonia moet ook worden geëvangeliseerd door Amazonia”

Inheemse religies verdienen het echter ‘gekend en begrepen te worden in hun eigen uitdrukkingen en relaties met het oerwoud en Moeder Aarde’ (25). Onder de volkeren uit de Amazone moet de katholieke kerk ook bijzonder inheemse roepingen promoten: “Amazonia moet ook door mensen uit de Amazone worden geëvangeliseerd” (26).

Er moet meer aandacht worden besteed aan migranten en jongeren. De kerk ziet in de jonge mensen een “theologische vindplaats”, zij zijn “profeten van hoop”, gemoedelijk en attent op “het gemeenschappelijke huis”, dus de schepping. Dank drukt de synode drukt uit voor rondtrekkende missionaire groepen die mensen betrekken bij een ‘bezoekende pastoraal’. Deze vorm van pastorale zorg sluit goed aan bij  ‘de huidige mogelijkheden’ van de kerk in het Amazonegebied.

Inculturatie

Echt “inheemse” katholieke kerken in Amazonia kunnen alleen ontstaan waar het Evangelie “geïnculteerd” is, dwz wortel heeft geschoten in de cultuur. Zulke kerken zijn “verenigd in één geloof in Christus en verschillend in hun manier van leven,getuigen en vieren van dit geloof” (42).

In dit hoofdstuk kiest de Synode duidelijk partij voor de Amazone-volkeren. Ze spreekt over “het vermoorden van de levens en gemeenschappen van inheemse volkeren” en het ontmaskeren van projecten die hun rechten beperken. “De aanwezigheid van de kerk in inheemse en traditionele gemeenschappen vereist het besef dat de verdediging van de aarde geen ander doel heeft dan het verdedigen van het leven” (46). Voor de kerk is deze verdediging van het leven, gemeenschappen, de aarde en de rechten van inheemse volkeren “een evangeliebeginsel” (47).

Volksvroomheid is een belangrijke schakel van veel Amazone-volkeren met hun spirituele en culturele wortels. Deze uitingen van geloof moeten ‘gewaardeerd, begeleid, bevorderd en soms gezuiverd’ worden in de kerk, omdat ze leiden tot ontmoeting met Christus als ‘bevoorrechte momenten van evangelisatie’ (52). De rijkdom van de inheemse cultuur biedt ook ruimte aan een inheemse theologie.

 

“We verwerpen een koloniale evangelisatie”

Het synodedocument verwerpt duidelijk het idee dat de kerk nog steeds kan fungeren als een koloniale heerser. “We zijn allemaal uitgenodigd om de Amazone-volkeren op ooghoogte te benaderen, om hun geschiedenis, hun culturen, hun ‘goede levensstijl’ te respecteren. Kolonialisme is het opleggen van bepaalde manieren van leven van het ene volk aan het andere, economisch, cultureel of religieus. We verwerpen een koloniale evangelisatie. Het goede nieuws van Jezus verkondigen is de zaden van het Woord erkennen die in de culturen zijn neergelegd. “(55).

 

Nieuwe manieren van ecologische bekering

“Onze planeet is een geschenk van God”, begint dit hoofdstuk (65) en richt zijn blik op dringend noodzakelijke actie in het gezicht van een “sociaal-ecologische crisis” op een ongekende schaal. Om de onbeperkte uitbuiting van het “gemeenschappelijke huis en zijn inwoners” als katholieke kerk te behandelen, is een holistische ecologie de enige weg. Het is niet alleen een eigen onderscheidende wijze waarop de kerk kan kiezen om de toekomst van dit gebied veilig te stellen: ” Het is de enige mogelijke manier. “(67)

De synode betreurt de criminalisering van leiders die de rechten van de voorouderlijke bevolking verdedigen. De verdediging van mensenrechten, voor zowel individuen als gemeenschappen, is niet eenvoudigweg optioneel voor christenen (70), maar “een vereiste van geloof”. Hoewel het niet altijd mogelijk is om het heersende destructieve ontwikkelingsmodel te veranderen, moet de kerk tenminste duidelijk maken aan welke kant zij staat en “hoe zij de politieke en ethische dimensie van haar geloof communiceert”. In die zin roept de Synode op tot een “radicale energietransitie” naar duurzame bronnen. 

“We willen een spiritualiteit van holistische ecologie”

Drie paragrafen van het hoofdstuk zijn van toepassing op nieuwe modellen voor een rechtvaardige, solidaire en duurzame ontwikkeling. Het nieuwe paradigma moet “sociaal inclusief” zijn en wetenschappelijke en traditionele kennis, inclusief de traditionele kennis van de inheemse bevolking, combineren met hun visie op de komsos. (73). Elk project voor de winning van grondstoffen in het Amazonegebied moet worden beoordeeld op zijn waarde voor het gebied en zijn bevolking. Winst mag niet gaan boven de zorg voor het milieu en mensenrechten. De sociale leer van de kerk omarmt de ecologische kwestie, vandaag ziet ze zichzelf “verrijkt met een meer omvattende blik”. Hoe inheemse mensen hun leefgebieden beheren en beschermen, is een goede richtlijn voor de omkeer die een holistische ecologie vergt (79). “We willen een spiritualiteit van holistische ecologie aannemen”,

De synode beveelt twee concrete bijdragen aan: ten eerste een wereldfonds op te richten dat de gemeenschappen van Amazonia compenseert voor hun ecologische werk en hen beschermt tegen uitbuiting door bedrijven en plannen daartoe (83). Ten tweede moet vanuit het oogpunt van de Synode een ecologisch-pastoraal documentatiecentrum worden opgezet om het leven te verdedigen. De paus wordt gevraagd om zijn eigen subafdeling voor de Amazone in de curie in te stellen voor de integrale ontwikkeling van de mens. Deze afdeling moet samenwerken met genoemd documentatiecentrum.

 

Ruimte voor synodaliteit

Wil de kerk echt vooruitgaan, dan heeft ze vandaag een terugkeer naar synodale ervaring nodig (88), merkt de synode op. Dit vereist een cultuur van dialoog en luisteren, van spiritueel onderscheidingsvermogen, van consensus “om gepast te reageren op de pastorale uitdagingen”. In het leven van de kerk zal er dus een gedeelde verantwoordelijkheid ontstaan ‘in de geest van dienstbaarheid’. De synode benadrukt deze taak als dringend om “clericalisme en willekeurige inmenging” te overwinnen.

De synode benadrukt vooral de medeverantwoordelijkheid van de leken. “We erkennen de noodzaak om de ruimte voor de deelname van leken te versterken en uit te breiden, zowel in counseling als in besluitvorming” (94). Voor de Amazone-kerk is het dringend noodzakelijk om “diensten te verlenen aan zowel mannen als vrouwen”. De synode beveelt een nieuw model van pastorale verantwoordelijkheid aan: voor een beperkte tijd in parochies zonder priester kan de bisschop de uitoefening van pastorale zorg aan een niet-gewijde persoon delegeren die uit de gemeente zelf voortkomt. Deze bediening zou moeten rouleren om “te sterke binding aan één persoon” te voorkomen (96). Bovendien vragen de synodevaders dat een nieuw ambt specifiek voor vrouwen moet worden ingevoerd in Amazonia, namelijk “de vrouwelijke kerkleider” (102). 

Het document vermijdt de term “Viri probati

Het document is over het diaconaat van de vrouw is voorzichtiger. Het onderwerp was sterk aan de orde aanwezig geweest bij de beraadslagingen vóór de synode en tijdens de synode zelf.  Vraag daarom om de ervaring van Amazonia te delen met de studiecommissie, die namens paus Franciscus had onderzocht welke taken de diakonessen in de jonge kerk historisch hebben uitgeoefend en wat dat voor de toekomst betekent. “We kijken uit naar hun resultaten”, staat in punt 103.

Ten slotte onderschrijft de synode onder de titel “Eucharistie als bron en hoogtepunt van de synodale communie” de priesterwijding van gehuwde diakenen, waarbij de term “Viri probati” vermeden wordt. “We waarderen het celibaat als het geschenk van God”, zegt het (111), “en we bidden voor veel roepingen tot het celibataire priesterschap.” Legitieme verschillen schaden de eenheid van de kerk niet, maar dienen deze, net als de verscheidenheid aan bestaande riten en disciplines. Daarom wordt, gezien het tekort aan priesters, voorgesteld om criteria vast te stellen “om geschikte en door de gemeenschap erkende mannen tot priester te wijden, na een vruchtbaar permanent diaconaat”. Deze priesters, met bestaande families, zouden in afgelegen gebieden van de Amazone het Woord kunnen verkondigen en de de sacramenten bedienen.”

De synode stelt ook een nieuwe “Amazone-rite” voor. Een speciaal aangestelde commissie moet aan deze zaak werken. De nieuwe rite kunnen toegevoegd worden aan de 23 bestaande riten en “het liturgische, theologische, disciplinaire en spirituele erfgoed van de Amazone moeten uitdrukken”; Op dit punt verwijst het einddocument van de Synode naar wat “Lumen Gentium” vermeldt over de oosterse kerken.

(Vatican News)

 Voor toelichting van enkele kernbegrippen uit het slotdocument, klik hier (in het Duits)