Hoe Amazone én kerk op adem komen

Rooms-katholieke pelgrims in een processie per boot ter gelegenheid van het jaarlijkse feest van Maria’s onbevlekte ontvangenis. Ze varen over de rivier de Caraparu in de Braziliaanse Amazone.

Rooms-katholieke pelgrims in een processie per boot ter gelegenheid van het jaarlijkse feest van Maria’s onbevlekte ontvangenis. Ze varen over de rivier de Caraparu in de Braziliaanse Amazone. | beeld reuters / Paulo Santos

De komende drie weken overleggen bisschoppen, experts en christenen uit Zuid-Amerika over klimaat, milieu en kerk in het Amazonegebied. De kans is groot dat er vergaande plannen worden uitgebroed.

De officiële titel van de bisschoppensynode die zondag in de Sint-Pieter in Rome begint, spreekt boekdelen: ‘De Amazone: nieuwe wegen voor de kerk en voor integrale ecologie’. Het is een expliciete erkenning dat de omgang met de aarde vernietigend uitpakt, terwijl de Rooms-Katholieke Kerk pastoraal en organisatorisch vastloopt.

En waar voor veel mensen de Amazone zich hooguit in de rand van hun blikveld bevindt – want ver van de financiële, economische, politieke en culturele centra op de aardbol – maakt de Argentijnse paus Franciscus er een laboratorium voor vernieuwing van.

De thema’s van de Amazonesynode liggen politiek, theologisch en kerkelijk gevoelig: milieubescherming, kerkelijke ambten openstellen voor vrouwen, gehuwde priesters, aanpassing aan de inheemse cultuur en bescherming van de inheemse volken.

Sinds paus Franciscus besloot tot het houden van deze bijzondere synode, hebben in het uitgestrekte gebied bijna driehonderd lokale, regionale of nationale ontmoetingen plaatsgevonden. Dat heeft een 54 pagina’s tellend werkdocument opgeleverd, dat uitgangspunt vormt voor de gesprekken van de komende weken in Rome. De synode is in zekere zin dan ook het hoogtepunt van een lang proces. Sommige deelnemers betreuren het dat die in Rome plaatsvindt. Toch zit er een gedachte achter: wat er besproken wordt, gaat weliswaar over de Amazone, maar raakt ondertussen de hele wereldkerk.

nieuwe wegen

De Amazone – de regenwouden worden wel de longen van de aarde genoemd – strekt zich uit over negen landen: Brazilië, Peru, Colombia, Venezuela, Ecuador, Bolivia, Guyana, Suriname en Frans-Guyana. Het is een gigantisch gebied, waar priesters grote afstanden moeten afleggen om bij de verschillende geloofsgemeenschappen te komen. Soms zijn gebieden alleen met een klein vliegtuigje bereikbaar of via een urenlange boottocht over de rivier.

Nu komt er veelal slechts maandelijks of in bepaalde gebieden slechts twee of drie keer per jaar een priester voorbij om te dopen en de eucharistie te vieren. Voor een kerk die het vieren van de sacramenten hoog in het theologische vaandel heeft, is dat dramatisch weinig. Theologische theorie en weerbarstige praktijk liggen in de Amazone ver uit elkaar.

echte mannen

Het priestertekort wreekt zich. Het bestaat allereerst omdat inheemse katholieke mannen niet of nauwelijks voor het priesterambt kiezen. Het celibaat is daarbij een belangrijk obstakel. Jongens worden in de Zuid-Amerikaanse cultuur veelal pas als man aangezien wanneer zij met een vrouw samenleven. Ondertussen droogt het aantal missionarissen op dat vanuit westerse landen naar de Amazone vertrekt. Een rechtstreeks gevolg van de secularisatie. Evangelische kerken, vooral vanuit de Verenigde Staten gefinancierd, hebben inmiddels vrij spel en krijgen steeds meer aanhang.

De synode zal daarom spreken over de mogelijkheid tot het wijden van gehuwde mannen die in de lokale gemeenschappen wonen, de geloofsgemeenschap kunnen leiden en de sacramenten kunnen bedienen.

lees het volledige artikel op www.nederlandsdagblad.nl